Zatopiona Cysterna

Zamach w Stambule 12 stycznia 2016 – samobójczy atak, do którego doszło 12 stycznia 2016 w stambulskiej dzielnicy Sultanahmet. Sprawcą ataku był terrorysta z Państwa Islamskiego Nabil Fadli.

Hagia Sophia (gr. Ἁγία Σοφία, Aja Sofia; tur. Ayasofya) – meczet w Stambule, a w przeszłości kolejno świątynia chrześcijańska, meczet i muzeum. Uważana za najważniejsze dzieło architektury bizantyńskiej. Pierwotnie budynek powstał jako kościół Mądrości Bożej (zwany też Wielkim Kościołem). Była świątynią najwyższej rangi w Cesarstwie Bizantyńskim, katedra patriarsza oraz miejsce modłów i koronacji cesarzy bizantyjskich, na przestrzeni wieków niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyńskiego. Ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, w obecnym kształcie powstawała w okresie od 23 lutego 532 do 27 grudnia 537. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 została zamieniona na meczet (wtedy dobudowano minarety). Świątynię miał przyćmić wybudowany w XVII wieku Błękitny Meczet. Od 1934 do lipca 2020 świątynia pełniła rolę muzeum. Po decyzji sądu administracyjnego Turcji unieważniającego dekret z 1934 i decyzji prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana została ponownie zamieniona w meczet. Do końca 2023 roku była dostępna dla zwiedzających za darmo. Od stycznia 2024 wstęp dla zwiedzających jest płatny i dostępna jest dla nich tylko galeria na piętrze. Parter jest dostępny jedynie dla wyznawców islamu. Tym samym jest to jedyny meczet w Stambule pobierający opłatę za zwiedzanie.

Hipodrom, Hipodrom Konstantynopolitański (gr. Ἱππόδρομος τῆς Κωνσταντινουπόλεως, trl. Hippódromos tēs Kōnstantinoupóleōs) – nieistniejący bizantyjski tor wyścigowy dla koni i rydwanów, obecnie plac w Stambule.

Błękitny Meczet (właściwie Meczet Sułtana Ahmeda, tur. Sultanahmet Camii lub Sultan Ahmed Camii) – zbudowany z polecenia sułtana Ahmeda I meczet w Stambule, który jest jednym z ostatnich, a zarazem najwspanialszych przykładów tzw. „klasycznego okresu” sztuki islamskiej w Turcji.

Obelisk Egipski (tr Dikilitaş), zwany również Obeliskiem Teodozjusza. Przewieziony ze Świątyni Boga Amona w Karnaku w Egipcie i ustawiony na Hipodromie Konstantynopola przez cesarza Bizancjum Teodozjusza I w 390 roku. Jest to najstarsze dzieło sztuki w Stambule. Datuje się je na XV w. p.n.e. Faraon Totmes III kazał go wybudować na pamiątkę swojego zwycięstwa w Mezopotamii. Wykonany jest z różowego granitu asuańskiego i waży około 300 ton. Początkowo miał 32,5 m długości, lecz podczas transportu odpadło około 40% i obecnie ma on wysokość 20 m. Na bokach pismem hieroglificznym opisano bohaterskie czyny faraona Totmesa III. Na szczycie przedstawiono faraona wraz z bogiem Amonem. Ponieważ dolna część obelisku jest nierówna, ustawiono go na podstawach z brązu. Pod obeliskiem znajduje się cokół z 389. Dookoła wyrzeźbiono w marmurze sceny z życia na Hipodromie: lożę cesarską, stawianie obelisku, dziewczęta tańczące przed turniejami, przedstawienia, wyścigi konne, cesarza przyjmującego daniny. Od strony Pałacu Ibrahima Paszy i Błękitnego Meczetu na cokole umieszczono łacińskie i starogreckie napisy.

Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej (tr Türk ve İslam Eserleri Müzesi) – muzeum w Stambule położone przy Placu Sułtanahmed. Budynek został podarowany w 1520 przez sułtana Sulejmana Wielkiemu Wezyrowi Ibrahimowi Paszy, stąd nazwa pałacu: Pałac Ibrahima Paszy. Po śmierci wezyra pałac służył jako zimowe kwatery janczarów, rezydencje dyplomatów, centrum finansowe, szwalnia i więzienie. W 1970 pałac został odrestaurowany i w 1983 przeniesiono do niego Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej. W zbiorach muzeum znajdują się rękopisy z VIII-XIX wieku, przykłady kaligrafii, dzieła sztuki z kamienia, ceramiki, drewna i metalu. Znajduje się tu cenna kolekcja ręcznie tkanych dywanów tureckich oraz zbiory etnograficzne. Jednym z oddziałów muzeum jest Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule. W 1984 muzeum zdobyło nagrodę Rady Europy a w 1985 UNESCO.

Hagia Eirene (tur. Ayairini) – bizantyński kościół pw. Pokoju Bożego w Stambule (dawny Konstantynopol) wybudowany w VI wieku. Kościół Hagia Eirene stoi na miejscu pierwszej katedry Konstantynopola, zbudowanej na ruinach świątyni przedchrześcijańskiej. Cesarz Konstantyn zlecił budowę pierwszej Hagia Eirene w IV wieku. Świątynia spłonęła w czasie powstania Nika w roku 532. Budowa obecnego kościoła została zaczęta w 532 roku, budowla była wówczas znacznie krótsza i miała tylko jedną kopułę, reprezentując typ tzw. bazyliki kopułowej. Dwukrotnie zmieniano jej kształt, po raz ostatni ok. 740 roku, kiedy to podwyższono pierwotną kopułę, nad sklepionym zaś dotąd kolebkowo zachodnim przęsłem dodano drugą, na planie eliptycznym, zakrytą częściowo przez niski bęben. Obie kopuły oraz poprzedzający budowlę narteks są dobrze widoczne na jednej z miniatur Hunername, tureckiego rękopisu z 1588 roku. Budowla charakteryzuje się surowością ścian zewnętrznych, bogate dekoracje wnętrza nie zachowały się do czasów współczesnych. Dziesięć lat po zajęciu Konstantynopola przez Turków (1453) zamieniona została na arsenał i dołączona do kompleksu pałacowego Topkapı. Obecnie pełni rolę sali koncertowej. Budowla nigdy nie była meczetem, co jest w Stambule wyjątkowe. Wewnątrz w apsydzie zachował się krzyż na złotym tle z VIII wieku, pozostałość dawnej mozaiki. Za kościołem znajduje się dziedziniec, na którym w porfirowych sarkofagach spoczywali cesarze bizantyjscy.

Muzeum Mozaiki (tr Büyük Saray Mozaikleri Müzesi) znajduje się w Wielkim Pałacu w pobliżu Placu Sultanahmed w Stambule w Turcji. W 1933 pod Bazarem Arasta odkryto bizantyjskie mozaiki z VI w., z Wielkiego Pałacu w Konstantynopolu. Odsłonięto je w latach pięćdziesiątych i utworzono muzeum. Ponieważ mozaiki znajdowały się na podłodze dziedzińca, na świeżym powietrzu, zachowały się w gorszym stanie niż mozaiki pochodzące z Hagii Sophii. Mozaiki pokrywały obszar około 2000 m², do dzisiaj zachowało się tylko 180 m². Na każdy metr kwadratowy przypada około 40 000 części mozaiki. Na wyłożenie całości zużyto więc blisko 80 milionów elementów. Chodnik ma 9 metrów długości, obramowany jest 1,5 metrowym wzorem składającym się z motywów geometrycznych i wplecionych w nie postaci zwierząt i owoców. Znajdowały się tu również cztery postacie męskie (do dzisiaj zachowały się trzy), przedstawiające najprawdopodobniej cztery pory roku. Mozaiki są bardzo realistyczne, przedstawiają sceny z polowań, mityczne stworzenia, przyrodę.

Kolumna Wężowa (stgr. Τρικάρηνος Ὄφις, tur. Yılanlı Sütun) – kolumna na Hipodromie w Stambule, odlana w 479 p.n.e. i przywieziona przez Konstantyna Wielkiego ze świątyni Apollina w Delfach w 324 n.e. Monument symbolizował zwycięstwo greckich polis nad Persami w bitwie pod Platejami. Początkowo miał postać trzech węży splecionych ze sobą, unoszących na głowach złotą urnę (wazę) o średnicy 2 metrów. Urna zaginęła jeszcze przed przeniesieniem kolumny do Konstantynopola, natomiast w czasach Imperium Osmańskiego, w XVII wieku zniszczono głowy węży. Jedna z nich znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Stambule, druga w Muzeum Brytyjskim w Londynie. Kolumna miała wysokość 8 metrów, obecnie mierzy 5 metrów. W czasach bizantyjskich wykorzystywano ją jako fontannę. Brązowy trzon kolumny składa się z 29 zwojów. Monument wspominany przez Herodota, Tukidydesa, Demostenesa, Diodoria Sycylijskiego, Pauzaniasza, Korneliusza Neposa oraz Plutarcha.

Zamach bombowy w Stambule – akt terroryzmu, który miał miejsce 27 lipca 2008 roku. Wówczas na stambulskiej ulicy Güngören doszło do dwóch eksplozji bomb. W wyniku zamachu zginęło 17 osób (w tym pięcioro dzieci) a 154 odniosło rany. Zamach odbył się o godzinie 21:45 czasu lokalnego (20:45 czasu polskiego). Zamach z 27 lipca był jednym z najbardziej tragicznych ataków bombowych na terenie Turcji od 2003 roku.

Prowincja Stambuł (tur. İstanbul) – jednostka administracyjna w północno-zachodniej Turcji, położona nad Morzami Czarnym i Marmara. Od wschodu graniczy z prowincją Kocaeli, a od zachodu z Tekirdağ. Jest przedzielona na część europejską i azjatycką przez cieśninę Bosfor. Według spisu powszechnego z 2000 roku ok. 3,8 mln osób mieszka w części azjatyckiej, a 9,4 mln – w europejskiej. Stolicą prowincji jest Stambuł, który od 2004 roku ma z nią tożsame granice. Prowincja jest najgęściej zaludnioną prowincją w kraju – w roku 2021 zamieszkiwało ją 15 840 900 ludzi, czyli 18,6% ludności Turcji.

Uniwersytet Magnaura w Konstantynopolu (Uniwersytet Carogrodzki, łac. Atheneum) – bizantyński uniwersytet w Konstantynopolu (obecnie Stambuł).