Hipodrom (Stambuł)

Obelisk Egipski (tr Dikilitaş), zwany również Obeliskiem Teodozjusza. Przewieziony ze Świątyni Boga Amona w Karnaku w Egipcie i ustawiony na Hipodromie Konstantynopola przez cesarza Bizancjum Teodozjusza I w 390 roku. Jest to najstarsze dzieło sztuki w Stambule. Datuje się je na XV w. p.n.e. Faraon Totmes III kazał go wybudować na pamiątkę swojego zwycięstwa w Mezopotamii. Wykonany jest z różowego granitu asuańskiego i waży około 300 ton. Początkowo miał 32,5 m długości, lecz podczas transportu odpadło około 40% i obecnie ma on wysokość 20 m. Na bokach pismem hieroglificznym opisano bohaterskie czyny faraona Totmesa III. Na szczycie przedstawiono faraona wraz z bogiem Amonem. Ponieważ dolna część obelisku jest nierówna, ustawiono go na podstawach z brązu. Pod obeliskiem znajduje się cokół z 389. Dookoła wyrzeźbiono w marmurze sceny z życia na Hipodromie: lożę cesarską, stawianie obelisku, dziewczęta tańczące przed turniejami, przedstawienia, wyścigi konne, cesarza przyjmującego daniny. Od strony Pałacu Ibrahima Paszy i Błękitnego Meczetu na cokole umieszczono łacińskie i starogreckie napisy.

Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej (tr Türk ve İslam Eserleri Müzesi) – muzeum w Stambule położone przy Placu Sułtanahmed. Budynek został podarowany w 1520 przez sułtana Sulejmana Wielkiemu Wezyrowi Ibrahimowi Paszy, stąd nazwa pałacu: Pałac Ibrahima Paszy. Po śmierci wezyra pałac służył jako zimowe kwatery janczarów, rezydencje dyplomatów, centrum finansowe, szwalnia i więzienie. W 1970 pałac został odrestaurowany i w 1983 przeniesiono do niego Muzeum Sztuki Tureckiej i Islamskiej. W zbiorach muzeum znajdują się rękopisy z VIII-XIX wieku, przykłady kaligrafii, dzieła sztuki z kamienia, ceramiki, drewna i metalu. Znajduje się tu cenna kolekcja ręcznie tkanych dywanów tureckich oraz zbiory etnograficzne. Jednym z oddziałów muzeum jest Muzeum Adama Mickiewicza w Stambule. W 1984 muzeum zdobyło nagrodę Rady Europy a w 1985 UNESCO.

Kolumna Wężowa (stgr. Τρικάρηνος Ὄφις, tur. Yılanlı Sütun) – kolumna na Hipodromie w Stambule, odlana w 479 p.n.e. i przywieziona przez Konstantyna Wielkiego ze świątyni Apollina w Delfach w 324 n.e. Monument symbolizował zwycięstwo greckich polis nad Persami w bitwie pod Platejami. Początkowo miał postać trzech węży splecionych ze sobą, unoszących na głowach złotą urnę (wazę) o średnicy 2 metrów. Urna zaginęła jeszcze przed przeniesieniem kolumny do Konstantynopola, natomiast w czasach Imperium Osmańskiego, w XVII wieku zniszczono głowy węży. Jedna z nich znajduje się w Muzeum Archeologicznym w Stambule, druga w Muzeum Brytyjskim w Londynie. Kolumna miała wysokość 8 metrów, obecnie mierzy 5 metrów. W czasach bizantyjskich wykorzystywano ją jako fontannę. Brązowy trzon kolumny składa się z 29 zwojów. Monument wspominany przez Herodota, Tukidydesa, Demostenesa, Diodoria Sycylijskiego, Pauzaniasza, Korneliusza Neposa oraz Plutarcha.

Błękitny Meczet (właściwie Meczet Sułtana Ahmeda, tur. Sultanahmet Camii lub Sultan Ahmed Camii) – zbudowany z polecenia sułtana Ahmeda I meczet w Stambule, który jest jednym z ostatnich, a zarazem najwspanialszych przykładów tzw. „klasycznego okresu” sztuki islamskiej w Turcji.

Zamach w Stambule 12 stycznia 2016 – samobójczy atak, do którego doszło 12 stycznia 2016 w stambulskiej dzielnicy Sultanahmet. Sprawcą ataku był terrorysta z Państwa Islamskiego Nabil Fadli.

Zatopiona Cysterna (także: Cysterna Bazyliki, Podziemna Cysterna, Pałac Jerebatan, tr. Yerebatan Saray lub Yerebatan Sarnıcı) – największa z kilkuset starożytnych cystern (sztucznych zbiorników na wodę), która wciąż znajduje się pod miastem Stambuł w Turcji w pobliżu Hagia Sofia.

Muzeum Mozaiki (tr Büyük Saray Mozaikleri Müzesi) znajduje się w Wielkim Pałacu w pobliżu Placu Sultanahmed w Stambule w Turcji. W 1933 pod Bazarem Arasta odkryto bizantyjskie mozaiki z VI w., z Wielkiego Pałacu w Konstantynopolu. Odsłonięto je w latach pięćdziesiątych i utworzono muzeum. Ponieważ mozaiki znajdowały się na podłodze dziedzińca, na świeżym powietrzu, zachowały się w gorszym stanie niż mozaiki pochodzące z Hagii Sophii. Mozaiki pokrywały obszar około 2000 m², do dzisiaj zachowało się tylko 180 m². Na każdy metr kwadratowy przypada około 40 000 części mozaiki. Na wyłożenie całości zużyto więc blisko 80 milionów elementów. Chodnik ma 9 metrów długości, obramowany jest 1,5 metrowym wzorem składającym się z motywów geometrycznych i wplecionych w nie postaci zwierząt i owoców. Znajdowały się tu również cztery postacie męskie (do dzisiaj zachowały się trzy), przedstawiające najprawdopodobniej cztery pory roku. Mozaiki są bardzo realistyczne, przedstawiają sceny z polowań, mityczne stworzenia, przyrodę.

Hagia Sophia (gr. Ἁγία Σοφία, Aja Sofia; tur. Ayasofya) – meczet w Stambule, a w przeszłości kolejno świątynia chrześcijańska, meczet i muzeum. Uważana za najważniejsze dzieło architektury bizantyńskiej. Pierwotnie budynek powstał jako kościół Mądrości Bożej (zwany też Wielkim Kościołem). Była świątynią najwyższej rangi w Cesarstwie Bizantyńskim, katedra patriarsza oraz miejsce modłów i koronacji cesarzy bizantyjskich, na przestrzeni wieków niedościgniony wzór świątyni doskonałej i niemal symbol Kościoła bizantyńskiego. Ufundowana przez Justyniana I Wielkiego, w obecnym kształcie powstawała w okresie od 23 lutego 532 do 27 grudnia 537. Po zdobyciu Konstantynopola przez Turków w 1453 została zamieniona na meczet (wtedy dobudowano minarety). Świątynię miał przyćmić wybudowany w XVII wieku Błękitny Meczet. Od 1934 do lipca 2020 świątynia pełniła rolę muzeum. Po decyzji sądu administracyjnego Turcji unieważniającego dekret z 1934 i decyzji prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana została ponownie zamieniona w meczet. Do końca 2023 roku była dostępna dla zwiedzających za darmo. Od stycznia 2024 wstęp dla zwiedzających jest płatny i dostępna jest dla nich tylko galeria na piętrze. Parter jest dostępny jedynie dla wyznawców islamu. Tym samym jest to jedyny meczet w Stambule pobierający opłatę za zwiedzanie.

Kolumna Konstantyna albo Spalona Kolumna (także: „Palona” Kolumna, tr Çemberlitaş- Kolumna z Pierścieniem) – kolumna znajdująca się przy ulicy Divan Yolu w Stambule w Turcji. Była ona niegdyś centralnym punktem znajdującego się w tym miejscu Forum Konstantyna, najważniejszego placu Konstantynopola.

Mała Hagia Sophia, dawniej: Mała Hagia Sofia, Kościół Świętych Sergiusza i Bakchusa (tr. Küçük Ayasofya Camii, starogr.: Eκκλησία τῶν Άγίων Σεργίου καί Βάκχου ὲν τοῖς Ὸρμίσδου) – kościół wybudowany w Konstantynopolu za panowania cesarza Justyniana I. W pierwszej połowie XVI wieku zamieniony w meczet, jego turecka nazwa dosłownie znaczy "mała Hagia Sofia". Ten bizantyjski budynek, wybudowany na planie centralnym, wzniesiono w VI wieku. Według niektórych był to model dla, wzniesionego nieco później, kościoła Mądrości Bożej – głównej świątyni Cesarstwa Bizantyjskiego. Jest to jeden z najważniejszych wczesnobizantyjskich budynków w dzisiejszym Stambule.

Zamach bombowy w Stambule – akt terroryzmu, który miał miejsce 27 lipca 2008 roku. Wówczas na stambulskiej ulicy Güngören doszło do dwóch eksplozji bomb. W wyniku zamachu zginęło 17 osób (w tym pięcioro dzieci) a 154 odniosło rany. Zamach odbył się o godzinie 21:45 czasu lokalnego (20:45 czasu polskiego). Zamach z 27 lipca był jednym z najbardziej tragicznych ataków bombowych na terenie Turcji od 2003 roku.

Prowincja Stambuł (tur. İstanbul) – jednostka administracyjna w północno-zachodniej Turcji, położona nad Morzami Czarnym i Marmara. Od wschodu graniczy z prowincją Kocaeli, a od zachodu z Tekirdağ. Jest przedzielona na część europejską i azjatycką przez cieśninę Bosfor. Według spisu powszechnego z 2000 roku ok. 3,8 mln osób mieszka w części azjatyckiej, a 9,4 mln – w europejskiej. Stolicą prowincji jest Stambuł, który od 2004 roku ma z nią tożsame granice. Prowincja jest najgęściej zaludnioną prowincją w kraju – w roku 2021 zamieszkiwało ją 15 840 900 ludzi, czyli 18,6% ludności Turcji.