Straconka (kamieniołom)

Czupel, Cupel – na mapach zaznaczony jako szczyt z wysokością 654 m lub 657 m, w rzeczywistości jest to tylko ostre załamanie grani w północno-zachodniej części grupy Grupy Magurki Wilkowickiej w Beskidzie Małym. Jego stoki południowe i zachodnie stoki opadają w stronę Straconki (dzielnicy Bielska-Białej). W przewodniku „Beskid Mały” opisany jest jako Cupel. Czupel jest porośnięty lasem, ale na lotniczej mapie Geoportalu widać, że na dużej części jego grzbietu i stoków jest to młody las zarastający trawiaste dawniej tereny. Na południowym stoku Czupla do lat 80. XX wieku znajdowały się kamieniołomy Straconka. Ich początki sięgały połowy XVIII wieku, a eksploatacja na skalę przemysłową rozpoczęła się pod koniec XIX wieku. Wydobywany tu kamień został użyty m.in. przy wykańczaniu elewacji katedry św. Mikołaja w Bielsku-Białej oraz przy budowie tunelu kolejowego w tym mieście. Kamieniołomy zaprzestały działalności w latach 1975–1981. Czupel znajduje się w wydzielonym obszarze leśnym w granicach wsi Kozy w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Kozy.

Kościół Matki Bożej Pocieszenia – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu Bielsko-Biała III – Wschód. Znajduje się w dzielnicy Straconka. Jest to świątynia wzniesiona w latach 1872–1875 według projektu architekta Andrzeja Walczoka. Rozbudowana i powiększona została o wieżę w 1889 roku również według projektu A. Walczoka. Kościół jest jednonawowy, orientowany, reprezentuje styl neogotycki. Wyposażenie budowli pochodzi z końca XIX wieku i XX wieku, było wielokrotnie modernizowane. Do najważniejszych jego elementów należą: rzeźba Madonny z Dzieciątkiem (w pełnej postaci), gotycka, wykonana na przełomie XV/XVI wieku i pochodzi z kręgu snycerki śląskiej, obraz „Matka Boża Pocieszenia” namalowany w XVII wieku, obraz „Św. Stanisław Biskup i Piotrowin” namalowany około 1876 roku przez słowackiego malarza Piotra Bohuna z Białej, figura gipsowa Matki Bożej Pocieszenia wykonana na początku XIX wieku, monstrancja wykonana pod koniec XIX wieku, w prezbiterium – dwa okna witrażowe przedstawiające Matkę Bożą z Dzieciątkiem oraz Chrystusa Dobrego Pasterza, umieszczona we wnęce z lewej strony nawy współczesna „Golgota”, przedstawiająca Maryję i św. Jana Apostoła pod Krzyżem, wykonana przez Mieczysława Hańderka, z prawej strony, pod chórem – drewniany rzeźbiony konfesjonał z kluczami św. Piotra – symbolem władzy apostolskiej szafarzy Kościoła pełnionej w imieniu Chrystusa, umieszczone na płaskim stropie kościoła dwa duże malowidła ludowe przedstawiające Jezusa uciszającego żywioły podczas burzy na Jeziorze Genezaret oraz Matkę Bożą Królową Polski, która błogosławi przedstawicielom różnych stanów, ołtarz główny ozdobiony 2 figurami Ewangelistów z 1875 roku wykonany przez Franciszka Jaratka; rzeźby zostały wykonane w Bielsku.

Parafia pw. Matki Bożej Pocieszenia w Bielsku-Białej – parafia rzymskokatolicka znajdująca się w Bielsku-Białej, w dzielnicy Straconka. Należy do Dekanatu Bielsko-Biała III – Wschód diecezji bielsko-żywieckiej. Erygowana w 1875. Jest prowadzona przez księży diecezjalnych.

Straconka (niem. Dresseldorf lub Drösseldorf) – dzielnica zwyczajowa Bielska-Białej położona w południowo-wschodniej części miasta w dolinie potoku Straconka u podnóża Beskidu Małego (konkretnie szczytów wchodzących w skład Grupy Magurki Wilkowickiej), dawna wieś założona w XVI wieku i przyłączona do miasta w 1973. Dominuje w niej zabudowa jednorodzinna, znaczną część zajmują też tereny leśne. Jest to popularny punkt wyjściowy turystyki górskiej. Granice obrębu ewidencyjnego Straconka – odzwierciedlające na północy i zachodzie granice dawnej wsi – są zbliżone do granic osiedla samorządowego (jednostki pomocnicznej gminy) o tej samej nazwie zamieszkiwanego przez około 3,5 tysiąca mieszkańców.

Przełęcz Łysa (570 m n.p.m.) – przełęcz w Grupie Magurki Wilkowickiej w Beskidzie Małym. Oddziela Łysą Górę od Rogacza (828 m). Północno-wschodnie stoki przełęczy opadają do doliny Mraźnicy w Bielsku-Białej południowo-zachodnie do doliny potoku Szkleniec w Wilkowicach. Nazywana jest także Siodłem. Znajduje się w granicach miasta Bielsko-Biała. Rejon przełęczy oraz stoki opadające do doliny Mraźnicy są bezleśne. Na przełęczy jest węzeł szlaków turystycznych.

Łysa Góra (653 m) – szczyt w Beskidzie Małym. Znajduje się w Grupie Magurki Wilkowickiej i jest najdalej na zachód wysuniętym wzniesieniem tej grupy i w ogóle całego Beskidu Małego. Jest to wzniesienie dobrze wyodrębnione. Zachodnie stoki opadają ku dolinie Białej, północno-wschodnie potoku Mraźnica, południowo-wschodnie potoku Szkleniec (Skleniec). Głęboka Przełęcz Łysa (570 m) oddziela Łysą Górę od następnego wzniesienia – Rogacza (828 m). Znajduje się w granicach administracyjnych Bielska-Białej, w dzielnicy Mikuszowice Krakowskie. Południowo-zachodnia część Łysej Góry znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Beskidu Małego. W Polsce jest wiele szczytów o nazwie Łysa Góra. „Łysymi górami” nazywano góry bezleśne. Wbrew swojej nazwie ta Łysa Góra jest porośnięta lasem. Dawniej jednak była bezleśna. Wołosi, którzy w XVI wieku wraz ze swoimi stadami owiec i kóz przybyli tutaj z Bałkanów, poprzez cyrhlenie wytworzyli wielkie pastwiska ciągnące się od Łysej Góry przez Łysą Przełęcz i Rogacz aż po Sokołówkę. Już pod koniec XIX wieku na stokach Łysej Góry zaprzestano jednak wypasu i porosła lasem. Wyżej, na grzbiecie Rogacza i Magurki Wilkowickiej część z hal pasterskich została zamieniona na pola uprawne i powstały na nich zabudowania, część była nadal użytkowana jako pastwiska. Z powodu nieopłacalności ekonomicznej i tutaj jednak w końcu zaprzestano wypasu i dawne hale pasterskie stopniowo zarastają lasem. Od XVI do XVIII wieku na stokach Łysej Góry były sztolnie, w których wydobywano ubogie rudy żelaza. Wydobycie porzucono z powodu nieopłacalności (wysokie koszty wydobycia i niska jakość rudy). W dolinie potoku Szkleniec u południowych podnóży Łysej Góry znajduje się krzyż z figurą Chrystusa. Upamiętnia on miejsce, w którym pochowano Polaków walczących ze Szwedami. 8 marca 1655 r. na tzw. mikluszowickich szańcach. Mieszkańcy Żywca i okoliczni chłopi stoczyli z nimi potyczkę. Mając zaledwie 150 ludzi usiłowali zatrzymać liczącą 1100 żołnierzy armię szwedzką dowodzoną przez gen. Jana Weyharda-Wrzesowicza. Tuż przed bitwą z armii tej uciekła do mieszczan grupa polskich szlachciców, którzy wcześniej przyłączyli się do Szwedów. Ci zdołali zabić 13 z nich, bez trudu zdobyli bronione przez Polaków szańce oraz spalili Mikuszowice i Wilkowice. Przerażeni mieszkańcy Żywca oddali Szwedom miasto bez walki. Przez Łysą Górę biegnie czerwony szlak z Mikuszowic przez Magurkę Wilkowicką, całą południową część Bielska-Białej, Szyndzielnię, Klimczok, Szczyrk aż na Malinowską Skałę. Szlak turystyczny odcinek: Bielsko Biała – Łysa Góra – Przełęcz Łysa – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej – Rogacz (828 m) – Wilkowice.

Rogacz – szczyt w południowo-zachodniej części Grupy Magurki Wilkowickiej w Beskidzkie Małym. W zestawieniu obiektów fizjograficznych (PRNG określony jako „góra, szczyt” Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 115753), ale nie występuje w wykazie szczytów, mapa topograficzna oraz usługa wyznaczania wysokości WMTS, dostępne przez Geoportal podają wysokość 801,5 m, mapa „Beskid Mały” wydawnictwa Compass podaje 828 m. W rzeczywistości we wskazanym miejscu nie ma szczytu, następuje tylko zmiana spadku. Zachodni grzbiet Rogacza (potem zmieniający kierunek na północny) opada do Przełęczy Łysej, stok północny do Bielska-Białej Straconki, stok południowy ku wsi Wilkowic. Na południowym stoku i na grzbiecie Rogacza jest wiele polan, na niektórych z nich są zabudowania wysoko położonych osiedli wsi Wilkowice. Polany te to: Polana pod Rogaczem, zwana też polaną Do Piotra, na której jest schronisko turystyczne „Chatka na Rogaczu”, polany Waligórka, Wilcza Kopa, Magurka Straceńska, Waliczkula, Czubkula, Pastrzenica. Rozpościerają się z nich widoki na Beskid Śląski.

Chatka na Rogaczu (dawniej studenckie schronisko turystyczne „Rogacz”) – prywatne górskie schronisko turystyczne (dawnej chatka studencka) w Beskidzie Małym, u stóp Rogacza, na Polanie pod Rogaczem, na wysokości około 685 m n.p.m.

Przegibek (685 m n.p.m.) – szczyt w centralnej części Grupy Magurki Wilkowickiej w Beskidzie Małym. Wznosi się po północnej stronie przełęczy Przegibek (663 m). Jego zachodnie stoki opadają do doliny potoku Straconka, wschodnie do doliny potoku Ponikwa. Jest to całkowicie porośnięty lasem, mało wybitny szczyt. Znajduje się w wydzielonym obszarze leśnym (Lasy Państwowe) w granicach wsi Kozy w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Kozy. Jego wschodnie stoki szczytu trawersuje szlak turystyczny. Szlaki turystyczne Bielsko-Biała Lipnik – Gaiki – Przegibek – przełęcz Przegibek – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej – Czupel – Czernichów.

Polana pod Rogaczem – polana pod szczytem Rogacza (828 m) w Beskidzie Małym, przez miejscowych nazywana polaną Do Piotra, taką też ma nazwę na mapie Geoportalu. Ciągnie się od wysokości około 660–730 m na południowym stoku Rogacza. Dolna część polany jest niezabudowana, w części górnej jest schronisko turystyczne „Chatka na Rogaczu” i inne budynki. Administracyjnie polana znajduje się w granicach wsi Wilkowice w województwie śląskim, w powiecie bielskim, gminie Wilkowice. Jest dobrym punktem widokowym w kierunku południowym na dolinę Białej i Beskid Śląski. Po lewej widoczny jest szczyt Skrzycznego z masztem nadajników, na prawo od niego szczyty Magury, Klimczok i jego ramię biegnące poprzez Szyndzielnię na Kołowrót i Kozią Górę. Według autora przewodnika turystycznego najpiękniejsze są widoki z polany nocą, gdy nad światłami Białej wznoszą się mroczne masywy gór. Przez polanę przebiegają dwa szlaki turystyczne: Mikuszowice Krakowskie – Polana pod Rogaczem – Rogacz – Magurka Straceńska – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej. Suma podejść 517 m, odległość 3,8 km, czas przejścia 1:45 godz. Wilkowice – Polana pod Rogaczem – Rogacz – Magurka Straceńska – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej. Suma podejść 498 m, odległość 3,6 km, czas przejścia 1:43 godz.

Gaiki (816 m n.p.m.) – szczyt w Grupie Magurki Wilkowickiej w Beskidzie Małym. Znajduje się w głównym grzbiecie pasma pomiędzy szczytami Kopce i Czupel. Na mapie Geoportalu między tymi szczytami jest jeszcze opisany szczyt Groniczki z wysokościa 774 m, ale nie jest to szczyt, lecz załamanie grzbietu. Góra dawniej nosiła nazwę Hanslik pochodzącą od Tomasza Hanslika – leśniczego z Białej. W roku 1899 wybudowano w pobliżu szczytu wieżę obserwacyjną nazwaną Strażnicą Rudolfa (niem. Rudolfswarte) dla uczczenia Rudolfa Lukasa – ówczesnego burmistrza Białej. Wieża nie przetrwała do dnia dzisiejszego. W północnym kierunku opada z Gaików grzbiet oddzielający potok Niwka od jednego z dopływów potoku Pisarzówka, z południowych podnóży wypływa źródłowy ciek potoku Straconka. Szczyt znajduje się w wydzielonym obszarze leśnym w granicach wsi Kozy w województwie śląskim, w powiecie bielskim, w gminie Kozy.

Magurka Straceńska – polana z dwudomowym osiedlem na grzbiecie łączącym Rogacza (828 m) z Magurką Wilkowicką w Beskidzie Małym. Administracyjnie należy do Straconki – dzielnicy miasta Bielsko-Biała w województwie śląskim, w powiecie bielskim. Magurka Straceńska znajduje się na grzbiecie i jego górnym, lekko opadającym na północ stoku. Grzbietem biegnie granica między Straconką a wsią Wilkowice, również w powiecie bielskim, na opadającym na południe stoku grzbietu znajduje się tutaj kilka polan należących do Wilkowic, niektórym z nich nadano nazwy; Waligórka, Waliczkula, Czubkula, Wilcza Kopa, Pastrzenica i na niektórych z nich są domy. Grzbietem, obok polan Waliczkula, Magurka Straceńska i polany bez nazwy biegną trzy szlaki turystyczne. W dolnej części polany stoi kamienny krzyż ufundowany przez Szczepana i Annę Międzybrodzkich, w górnej części ufundowana przez Jana i Annę Kaników kamienna kapliczka św. Józefa wykonana w 1879 r. Wypływa w jej pobliżu źródło wody niewysychające nawet podczas długotrwałej suszy. Figurka ta i źródło otrzymały niemiecką nazwę Josefsberg, a polana była miejscem, na którym w XIX wieku mieszczanie Bielska-Białej urządzali pikniki, palili ogniska i podziwiali widoki gór. Przez polanę przebiegają trzy szlaki turystyczne: Mikuszowice Krakowskie – Polana pod Rogaczem – Rogacz – Magurka Straceńska – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej. Suma podejść 517 m, odległość 3,8 km, czas przejścia 1:45 godz. Wilkowice – Polana pod Rogaczem – Rogacz – Magurka Straceńska – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej. Suma podejść 498 m, odległość 3,6 km, czas przejścia 1:43 godz. Bielsko-Biała Straconka – Przełęcz Łysa – Rogacz – Magurka Straceńska – Schronisko PTTK na Magurce Wilkowickiej. Suma podejść 508 m, odległość 4,8 km, czas przejścia 2:02 godz.