Parafia Ewangelicko-Augsburska w Białej

Kościół im. dra Marcina Lutra w Bielsku-Białej – zabytkowy kościół ewangelicko-augsburski położony w Bielsku-Białej, w dzielnicy Biała Krakowska, przy ul. Staszica (w narożu pl. Wojska Polskiego). Jest kościołem parafialnym (parafia Marcina Lutra) i należy do diecezji cieszyńskiej. Parafia ewangelicka w Białej powstała w 1782 r. po ogłoszeniu przez cesarza Józefa II Habsburga patentu tolerancyjnego dla ewangelików. Drewniana świątynia została zbudowana w miejscu istniejącego od początku XVIII w. cmentarza ewangelickiego, który został zastąpiony przez cmentarz przy ul. Piłsudskiego. Kilka miesięcy później rozpoczęto budowę nowego, murowanego kościoła, którą ukończono w roku 1788. Został zbudowany w stylu klasycystycznym według planów myślenickiego inżyniera obwodowego Breuninga, przez bialskiego budowniczego – Jana Feuerabenda. Był to pierwszy kościół protestancki w Galicji. Od początku posiadał wieżę z dzwonem, co było dozwolone w Galicji, ale nie m.in. na Śląsku Austriackim. W latach 1832–1835 znacznie przebudowano wnętrze (m.in. drewniane chóry zastąpiono dwukondygnacyjnymi, murowanymi emporami, na których wsparto sklepienia). Z czasów tej przebudowy pochodzi większość białego, klasycystycznego wyposażenia kościoła, które doskonale zachowało się do czasów współczesnych. Ozdobą świątyni jest drewniany ołtarz z 1835 r. wykonany przez krakowskiego rzeźbiarza Joachima Korneckiego. Jest to portyk wsparty na czterech kolumnach korynckich z ogromnymi postaciami czterech ewangelistów. Rzeźby są wykonane z drewna tak wypolerowanego, że wyglądają jak porcelanowe. U szczytu ołtarza znajduje się Oko Opatrzności Bożej, a w części środkowej – obraz Jezus w Ogrojcu, namalowany w 1837 r. przez wiedeńskiego malarza Dornhäusera. W 1848 r. w kościele zainstalowano klasycystyczne organy z ruchomymi figurami i 1550 piszczałkami o wielkości od 1 cm do 5 m, wykonane w wytwórni Karola Kuttlera w Opawie. Stanowią one zabytek klasy europejskiej. Do innych zabytkowych elementów wyposażenia świątyni zaliczają się: kryształowy żyrandol z 1833 r., ambona z 1833 r. ozdobiona postaciami rybaków wyciągających sieć, chrzcielnica z 1817 r. oraz sztukaterie w nawie głównej z 1832 r. autorstwa Jana Friedla z Opawy. W sąsiedztwie kościoła znajdują się: secesyjna Kamienica Pod Żabami z 1905 r. budynek plebanii wybudowany przez Jana Feuerabenda z 1782 r. i gruntownie przebudowany w latach 70. XIX w. w stylu klasycystyczno-barokowym gmach Szkoły Podstawowej nr 10 wybudowany w 1870 r. w stylu neorenesansowym przez bialskiego architekta Emanuela Rosta

Kamienica „Pod Żabami” – secesyjna kamienica położona na rogu pl. Wojska Polskiego (nr 12) i ul. Targowej (nr 2) w Bielsku-Białej, naprzeciwko kościoła Marcina Lutra. Powstała w 1903 r., według projektu bialskiego architekta Emanuela Rosta juniora. Pierwotnie mieściła się tu winiarnia Rudolfa Nahowskiego. Dekoracyjna elewacja budynku imituje mur pruski, nad wejściami znajdują się wykusze, a w centralnej części pseudowieża. Na ścianie północnej znajdują się płaskorzeźby owadów, oraz portal (od strony ul. Targowej) z figurami dwóch żab, ubranych we fraki. Jedna gra na mandolinie, zaś druga trzyma w jednej ręce fajkę, a w drugiej kieliszek, opierając się na beczce, najprawdopodobniej beczce wina. W 2019 roku kamienica otrzymała zrekonstruowane według zdjęć historycznych poszycie dachowe wykonane z dachówki „karpiówki” w kolorach pomarańczowym i zielonym.

Muzeum Minerałów SKARBY ZIEMI – prywatne muzeum Piotra Kotuli z siedzibą w mieście Bielsko-Biała. Muzeum Minerałów Skarby Ziemi powstało w grudniu 2016 roku i zlokalizowane jest w centrum miasta. Zbiory prezentowane są w dwóch salach – głównej oraz mikroskopowej. Łączna powierzchnia Muzeum to około 75 metrów kwadratowych. Aktualnie w muzeum prezentowanych jest 800 okazów (ponad 550 rodzajów), podzielonych według klasyfikacji Hugo Strunza (pierwiastki rodzime, siarczki, halogenki, Ttlenki i wodorotlenki, węglany, borany, siarczany, wolframiany, fosforany, arseniany, wanadany, krzemiany, substancje organiczne). Ekspozycja prezentuje różnorodność minerałów i ich form krystalicznych. W kolekcji dominują krzemiany (głównie kwarce takie jak: ametyst, kryształ górski, kwarc dymny, awenturyn). Do najrzadszych okazów w muzeum należą: fersmit, kamacyt, rosenbuschyt, rutherfordyn, scainiit czy zalesiit. Podczas zwiedzania wyświetlany jest dydaktyczny film na temat minerałów i skał. Podczas filmu podświetlane zostają wybrane minerały. Małe okazy minerałów tzw. mikrominerały prezentowane są w sali mikroskopowej, w której minerały można oglądać w powiększeniu. W tej sali można również obserwować preparaty minerałów pod mikroskopem polaryzacyjnym. W specjalnej gablocie eksponowane są minerały świecące w świetle ultrafioletowym. Wstęp do Muzeum jest płatny. Muzeum jest obiektem całorocznym, czynnym codziennie oprócz niedzieli i świąt. Przy placówce funkcjonuje sklep oferujący biżuterię i minerały oraz pracownia szlifierska.

Plac Wojska Polskiego – plac w śródmieściu Bielska-Białej (w administracyjnej dzielnicy Biała Wschód), jeden z dwóch (obok placu Wolności) rynków dawnego miasta Biała. Został wytyczony w 1723 w momencie nadania Białej praw miejskich. Zabudowa placu jest bardzo zróżnicowana: począwszy od kamienic z połowy XIX wieku przez budynki secesyjne (kamienica Pod Żabami) po Spółdzielczy Dom Handlowy „Klimczok” otwarty w 1988.

Biała (niem. Biala, w lokalnym dialekcie Beil), w latach 1925–1950 Biała Krakowska – dawne miasto, a obecnie wschodnia część śródmieścia Bielska-Białej. Historia Białej sięga drugiej połowy XVI wieku, gdy powstała jako niewielka osada rzemieślnicza na prawym brzegu rzeki o tej samej nazwie w granicach wsi Lipnik. W 1613 usamodzielniła się od niej, a w 1723 uzyskała prawa miejskie. W 1925 Lipnik stał się częścią Białej, a w 1951 wraz z Bielskiem utworzyła jeden organizm miejski o nazwie Bielsko-Biała. Współcześnie określenie „Biała” odnosi się przede wszystkim do historycznego centrum dawnego miasta z czasów sprzed przyłączenia Lipnika, występuje też w nazwie kilku osiedli – jednostek pomocniczych gminy. Biała, jako prawobrzeżna część dwumiasta, zaliczana jest do obszaru Małopolski, w odróżnieniu od lewobrzeżnego Bielska leżącego na Śląsku Cieszyńskim.

Kamienica przy ulicy Cyniarskiej 13 w Bielsku-Białej – kamienica mieszkalna położona przy ulicy Cyniarskiej 13 w historycznym centrum Białej (administracyjnie w obrębie osiedla Biała Wschód), jednej z części śródmieścia Bielska-Białej. Została wybudowana około roku 1925 w stylu modernistyczno-ekspresjonistycznym, wpisana do rejestru zabytków województwa śląskiego w dniu 17 grudnia 2021 pod numerem A/923/2021 i nielegalnie wyburzona w dniach 13–14 maja 2022.

Kinoteatr miejski – neobarokowo–secesyjny budynek, który znajdował się w centrum Bielsku-Białej, przy pl. Ratuszowym, w sąsiedztwie gmachu ratusza. Rozebrany w 1972 roku.

Plac Wolności – plac w śródmieściu Bielska-Białej (w administracyjnej dzielnicy Biała Wschód), jeden z dwóch – obok placu Wojska Polskiego – rynków dawnego miasta Biała. Wytyczony został jako Nowy Rynek w latach 80. XVIII wieku.

Spółdzielczy Dom Handlowy „Klimczok” – dom handlowy w Bielsku-Białej, usytuowany w historycznym centrum dawnego miasta Biała pomiędzy placem Wojska Polskiego, ulicą Łukową, ulicą Cyniarską i rzeką Białą (oficjalny adres: Cyniarska 11). Został zbudowany w latach 1976–1988 i należy do Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”.

Cmentarz ewangelicki w Bielsku-Białej przy ul. Piłsudskiego – czynny cmentarz ewangelicki znajdujący się w centrum Bielska-Białej, przy ul. Piłsudskiego 15. Powstał w 1783, zastępując istniejącą prawdopodobnie od 1714 r. dwuwyznaniową (katolicko-ewangelicką) nekropolię w miejscu dzisiejszego kościoła Marcina Lutra. W XIX w. dwukrotnie (1838 i 1867) cmentarz rozbudowywano. W latach 1945–1948 w ramach "walki z niemczyzną" cmentarz zdewastowano, niszcząc 75% niemieckojęzycznych inskrypcji. Wśród pochowanych są przedstawiciele wielkich rodzin fabrykanckich, pastorowie, burmistrzowie, politycy, artyści – znacząca część bielskiej elity XIX i pocz. XX wieku.

Ratusz w Bielsku-Białej – neorenesansowy, zabytkowy ratusz położony przy Placu Ratuszowym w Bielsku-Białej, administracyjnie w granicach osiedla Biała Śródmieście i w obrębie ewidencyjnym Biała Miasto. Został zbudowany w latach 1895–1897 według projektu Emanuela Rosta juniora. Pierwotnie mieścił magistrat miasta Białej, Komunalną Kasę Oszczędności oraz kilkanaście innych bialskich instytucji, a także mieszkania urzędników. Od 1951 jest siedzibą Prezydenta Miasta, Rady Miejskiej oraz części wydziałów Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej.

Plac Ratuszowy – plac w centrum Bielska-Białej, w historycznej dzielnicy Biała (administracyjnie: Biała Śródmieście), pomiędzy ulicą Dmowskiego, ulicą Stojałowskiego i rzeką Białą. Główną budowlą placu jest gmach ratusza, potrzebom Urzędu Miejskiego służą też przebudowane obiekty fabryczne w pierzei wschodniej.