Ulica Wielka we Wrocławiu

Ulica Krucza – jedna z ulic w południowej części Wrocławia, przebiegająca przez teren dzielnic Krzyki i Fabryczna (osiedla: Południe i Gajowice). Obecnie łączy plac Hirszfelda z ulicą Inżynierską i ma długość ok. 1,5 km. Ulica wytyczona została (jako Charlottenstraße) pod koniec XIX wieku na terenach dawnej Nowej Wsi Komandorskiej (Neudorf) i potem, już w wieku XX, w dawnej wsi Gajowice (Gabitz). Pierwszy jej odcinek, wyznaczony w 1880, liczył około 400 metrów i zaczynał się od Kaiser Wilhelm Straße (dzisiejsza ul. Powstańców Śląskich) przy jej skrzyżowaniu z Augustastraße (dziś jej pozostałość na tym odcinku nosi nazwę ul. Szczęśliwej) i biegł do Höfchenplatz (pl. Hirszfelda). Odcinek ten zabudowano przed rokiem 1890. Następny fragment, od pl. Hirszfelda do Gabitzstraße (Gajowickiej) wytyczony został w 1895 i zabudowany przed 1915 (w tym okresie – w 1912 – powstał m.in. kościół św. Karola Boromeusza przy skrzyżowaniu Gajowickiej i Kruczej). W latach 20. XX wieku, śladem dawnej drogi polnej, wytyczono ostatni, zachodni odcinek tej ulicy, od Gabitzstraße do Hochwaldstraße (Inżynierskiej). Zabudowę tego fragmentu zrealizowano w latach 1925–1936. Na samym jednak początku tego odcinka już pod sam koniec i na początku XX wieku (w dwóch etapach: 1898–1900 i 1905–1907) wybudowano – według projektów Richarda Plüddemanna i Karla Klimma – okazały gmach szkoły ludowej (dziś VII Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego). Podczas obrony przez Niemców Festung Breslau wiosną 1945 znaczna część ulicy, szczególnie wschodni, najstarszy jej odcinek, uległ niemal całkowitemu zniszczeniu. Odbudowa zabudowy tej ulicy rozpoczęto w latach 60., zmieniając jednak częściowo jej przebieg: Miejska Rada Narodowa Wrocławia 22 grudnia 1965 uchwaliła likwidację niemal całego najstarszego odcinka ulicy od ul. Powstańców Śląskich do ul. Gwiaździstej, a kilkadziesiąt ostatnich metrów Kruczej między Gwiaździstą a pl. Hirszfelda włączono do ul. Wielkiej; od tego czasu Krucza zaczyna się de facto i de iure na pl. Hirszfelda, od skrzyżowania z ul. Zaporoską. Na początku lat 60. wybudowano wzdłuż północnej pierzei ulicy pięciokondygnacyjny blok z wielkiej płyty, jeden z pierwszych obiektów tego rodzaju we Wrocławiu, a jednocześnie jeden z pierwszych nowych budynków w tej – całkowicie wówczas jeszcze zrujnowanej – części miasta. Budynek ten (ul. Krucza numery od 1 do 31) liczy ponad 200 metrów długości i z tego powodu został przezwany „jamnikiem” lub „jamnikowcem”. Natomiast na zlikwidowanym odcinku Kruczej ustawiono najpierw tymczasowe baraki w związku z budowanym nieopodal wieżowcem „Poltegor Centre”, później urządzono parking dla pracowników „Poltegoru”, a w 2007 roku, na miejscu „Poltegoru” rozpoczęto budowę innego wieżowca – „Sky Tower”. Tuż przy skrzyżowaniu ul. Kruczej z ul. Zaporoską znajdował się kompleks mieszkalno-handlowo-usługowy projektu Leszka Tumanowicza.

Budynek szkoły przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu – budynek szkoły położony przy ulicy Jemiołowej 57 we Wrocławiu na osiedlu Gajowice w dawnej dzielnicy Fabryczna. Zbudowany został w latach 1889–1900 jako pierwszy z dwu budynków Zespołu Szkół Ludowych. Projekt budynku sygnowany jest przez dwóch architektów: Richarda Plüddemanna i Karla Klimma. Całość zabudowy obejmuje dwuskrzydłowy, podpiwniczony budynek o pięciu kondygnacjach nadziemnych, z wieżą zegarową, oraz budynek hali sportowej połączony z głównym budynkiem jednokondygnacyjnym łącznikiem. Architektura obiektu stylem nawiązuje do neogotyku. Po II wojnie światowej w budynku działała Szkoła Podstawowa nr 57, następnie Gimnazjum nr 16, a po likwidacji w Polsce gimnazjów budynek został przyłączony do Liceum Ogólnokształcącego nr VII im. K.K. Baczyńskiego. Na trzecim piętrze do 30.08.2023 r. znajdowała się Niepubliczna Szkoła Podstawowa Tikkun Olam. Budynek kwalifikuje się do objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpisanie go do rejestru zabytków. Obecnie natomiast ujęty jest w gminnej ewidencji zabytków.

Budynek szkoły przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu – budynek szkoły położony przy ulicy Kruczej 49 we Wrocławiu na osiedlu Gajowice w dawnej dzielnicy Fabryczna. Zbudowany został w latach 1905–1907 jako drugi z dwu budynków Zespołu Szkół Ludowych. Projekt budynku sygnowany jest przez dwóch architektów: Richarda Plüddemanna i Hermanna Froböse. Pierwotnie był to podpiwniczony budynek składający się z dwóch skrzydeł połączonych łącznikiem. Skrzydło zachodnie, określane jako budynek główny, jest znacznie wydłużone i zaprojektowane zgodnie z ówczesnymi trendami z korytarzem w trakcie środkowym i salami lekcyjnymi po obu jego stronach. Ma 5 kondygnacji nadziemnych. Do historycznej zabudowy współcześnie przylega łącznik biegnący do hali sportowo-rekreacyjnej zbudowanej w południowo-zachodniej części działki. Architektura obiektu stylem nawiązuje do neogotyku. Po II wojnie światowej w budynku działała Szkoła Podstawowa nr 33, następnie wspólnie z Liceum Ogólnokształcącym nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, by ostatecznie jedynym użytkownikiem obiektu pozostało samo liceum. Historyczny budynek kwalifikuje się do objęcia ochroną konserwatorską poprzez wpisanie go do rejestru zabytków. Obecnie natomiast ujęty jest w gminnej ewidencji zabytków.

Liceum Ogólnokształcące nr VII im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego we Wrocławiu – liceum ogólnokształcące we Wrocławiu, mieszczące się w budynku przy ulicy Kruczej 49 na Gajowicach. Szkołę założono w 1967 roku ze względu na rosnącą liczbę wrocławskich licealistów. Powstała ona w miejsce rozwiązanej żydowskiej szkoły średniej i początkowo miała swoją siedzibę na placu Pereca 3 (ul. Żelazna 57), którą dzieliła ze Szkołą Podstawową nr 113 oraz Wydziałem Oświaty Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Wrocław-Fabryczna. W pierwszym roku działalności placówki utworzono dwie klasy liczące w sumie 67 uczniów, a w szkole pracowało 13 nauczycieli. Po początkowych trudnościach organizacyjnych, w ciągu kolejnych czterech lat sytuacja szkoły poprawiła się, wyposażono sale lekcyjne, uzupełniono księgozbiór szkolnej biblioteki, a liceum zostało jedynym gospodarzem budynku. W 1971 roku do matury przystąpił pierwszy rocznik, z którego na 58 uczniów przystępujących do egzaminu, zdało go 49 (w następnym roku było to 42 na 49 osób, a kolejne dwa to 100% zdawalność matur). W latach 70. w szkole wprowadzono koncepcje dydaktyczne Heliodora Muszyńskiego opierające się na samorządności i wyborze patrona. W plebiscycie 18 i 19 kwietnia 1974 r. najwięcej głosów wśród zgłoszonych uzyskała propozycja nadania szkole imienia Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. 16 maja 1974 r. wyniki zaakceptowała szkolna rada pedagogiczna, która następnie wystąpiła do Kuratorium Wrocławskiego Okręgu Szkolnego z wnioskiem o nadanie szkole imienia. 22 stycznia 1975 roku szkole oficjalnie nadano imię Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, odsłonięto tablicę pamiątkową patrona w holu szkoły (ufundowaną przez Śląski Okręg Wojskowy), a komitet rodzicielski ufundował szkolny sztandar. W styczniu 1984 roku szkołę przeniesiono do nowej siedziby na ulicę Kruczą, do poniemieckiego budynku zaprojektowanego na przełomie XIX i XX wieku przez architektów Richarda Plüddemanna i Karla Klimma, którą dzieliła początkowo ze Szkołą Podstawową nr 33, by w kolejnych latach zostać jedynym gospodarzem budynku. Pod koniec lat 70. w szkole powołano pierwsze klasy o profilu biologiczno-chemicznym. W kolejnych latach, prócz klas podstawowych, szkoła podjęła nauczanie w klasach o profilu humanistycznym, matematyczno-fizycznym (wcześniej ekonomiczno-informatycznym) oraz biologiczno-chemicznym. W 1989 roku w czterech klasach wprowadzono nowatorski system z autorskim programem nauczania, który został opracowany przez nauczycieli VII LO. W VII LO każdego roku kształci się około 1000 uczniów, a do roku 2005 szkołę ukończyło ok. 7300 absolwentów. W latach 1974–2005 w sumie 197 uczniów szkoły zdobyło tytuły laureatów lub finalistów olimpiad przedmiotowych. Absolwentami szkoły są m.in. trener koszykarski Jerzy Chudeusz i koszykarz Adrian Mroczek-Truskowski. Dyrektorzy szkoły Józef Heldman (1967-69) Janina Erdt (1969-1970) Maria Osuch (1970-1991) Teresa Kaleta (1991-2003) Krystyna Krzyżanowska (2003-2013) Leszek Duszyński (2013 –)

Ulica Grochowa – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Kruczą z ulicą Stalową, na osiedlu Powstańców Śląskich w dawnej dzielnicy Krzyki (odcinek od ulicy Kruczej do ulicy Gajowickiej) oraz na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna (odcinek od ulicy Gajowickiej do ulicy Stalowej). Ulica ma 807 m długości. W południowo-zachodniej pierzei ulicy położony jest Kościół św. Karola Boromeusza wpisany do rejestru zabytków. Ponadto część obszaru położona po północno-wschodniej stronie ulicy, ujęta w gminnej ewidencji zabytków, objęta jest ochroną w zakresie historycznego układu urbanistycznego osiedla. Przy ulicy mieści się Szkoła Podstawowa nr 43 oraz Przedszkole Integracyjne nr 93. Ponadto do 2017 r. funkcjonowało tu Liceum Ogólnokształcące nr 5.

Ulica Wróbla – ulica położona we Wrocławiu na osiedlu Gajowice w dawnej dzielnicy Fabryczna. Biegnie od ulicy Kruczej do alei gen. Józefa Hallera. Przypisana jest do niej droga gminna o długości 573 m o numerze 106337D. Pewną nietypowością tej ulicy jest fakt, iż składa się z trzech odcinków, z których środkowy przesunięty jest w osi względem pozostałych, przez co, aby przejechać z jednego odcinka ulicy na drugi, trzeba poruszać się fragmentem jednej z przecznic. Ulica przebiega przez obszar dzielnicy Południe podlegający ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków, szczególnie w zakresie historycznego układu urbanistycznego. Ponadto przy ulicy i w najbliższym otoczeniu położone są budynki oraz park również objęte ochroną w ramach wymienionej gminnej ewidencji zabytków.

Park generała Mariana Langiewicza, to niewielki park we Wrocławiu położony na osiedlu Gajowice, obręb Grabiszyn. Park zlokalizowany jest w kwartale ulic: ulica Gajowicka (na wschód od parku) ulica Bernarda Pretficza (na północ od parku) ulica Wróbla (na zachód od parku) ulica Sztabowa (na południe od parku). Obszar parku i większość drzewostanu to pozostałości po cmentarzu. Cmentarz w tej lokalizacji został założony w 1815 r., natomiast likwidację cmentarza przeprowadzono w 1958 r. Dawne, niemieckie nazwy tego obszaru to: Gabitzer Begräbnis Platz, Gabitzer Friedhof. W pobliżu parku znajdują się przystanki komunikacji miejskiej: tramwaje: linie 14, 20, 24 – przy ulicy Hallera, autobusy: • linie 127, 144, 241 (nocna) – przy ulicy Gajowickiej • linie A, 125 – przy ulicy Kruczej • linie 257 (nocna) – przy ulicy Hallera. W obrębie parku znajdują się plac zabaw dla dzieci oraz siłownia zewnętrzna.

Ulica Bernarda Pretficza – ulica położona we Wrocławiu na samorządowym osiedlu Powstańców Śląskich, w obszarze osiedla Dworek, w dawnej dzielnicy Krzyki, oraz na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Biegnie od ulicy Powstańców Śląskich do Ulicy Mieleckiej. Przypisana jest do niej droga gminna o długości 910 m oraz działki o statusie drogi wewnętrznej. Przy ulicy położony jest budynek dawnego Urzędu Finansowego, współcześnie siedziba Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i inne obiekty związane, oraz budynek Generalnej Komendantury, obecnie Gmach Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych, wpisane do rejestru zabytków oraz budynki i inne obiekty, zespoły i założenia przestrzenne wpisane do gminnej ewidencji zabytków. Ponadto ulica na całej swojej długości przebiega przez obszar dzielnicy Południe również podlegający ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków szczególnie w zakresie historycznego układu urbanistycznego.

Ulica Kwaśna – ulica położona we Wrocławiu, łącząca ulicę Grochową z ulicą Kruczą na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Ulica ma 484 m długości. Przebiega częściowo w obrębie dzielnicy Południe podlegającej ochronie w ramach gminnej ewidencji zabytków jako zespół urbanistyczny. Ponadto przy końcowym odcinku ulicy i w najbliższym otoczeniu położone są budynki również ujęte w przedmiotowej ewidencji zbudowane w latach 1926–1931 w ramach osiedla robotniczego. Po południowo-wschodniej stronie ulicy rozpościera się teren dawnego Parku przy Kwaśnym Źródle, a przy innym odcinku ulicy po stronie północno-zachodniej teren ROD Gajowice. W pozostałym zakresie w jej otoczeniu znajduje się zabudowa osiedla mieszkaniowego Gajowice z lat 60. i 70. XX wieku.

Kościół św. Karola Boromeusza we Wrocławiu został zbudowany w latach 1911–1913 według projektu architekta J. Maasa w trójkącie pomiędzy Gabitzstraße (ulicą Gajowicką), Charlottenstraße (Kruczą) i Herderstraße (Grochową).

Parafia Świętego Karola Boromeusza we Wrocławiu – rzymskokatolicka parafia znajdująca się w dekanacie Wrocław-Śródmieście w archidiecezji wrocławskiej. Administrowana jest przez franciszkanów, odłamu Zakonu Braci Mniejszych Konwentualnych. Erygowana w 1910. Mieści się przy ulicy Kruczej. Od 1996 do 2000 jej proboszczem był o. Roman Pałaszewski OFMConv. Od 2020 proboszczem parafii, gwardianem klasztoru i kustoszem sanktuarium jest o. Radosław Kramarski OFMConv.

Ulica Jemiołowa – ulica położona we Wrocławiu, na osiedlu Gajowice, w dawnej dzielnicy Fabryczna. Ulica ma 727 m długości. Łączy ulicę Lwowską z ulicą Kruczą.