Kopany

Palenica (688 m n.p.m.), niem. Spitzberg – szczyt w Paśmie Błatniej w Beskidzie Śląskim. Znajduje się na północno-wschodnim ramieniu Przykrej, które poprzez szczyty Wysokie, Kopany i Palenica biegnie na północ. Na grzbiecie i zachodnich stokach opadających do doliny Potoku Wysokiego duża i zarastająca polana. Północne stoki Palenicy opadają do zabudowanych rejonów wsi Jaworze, wschodnie do Doliny Wapienicy. Grzbietem biegnie granica między wsią Jaworze i miastem Bielsko-Biała. Na samym szczycie (niedaleko niebieskiego szlaku) znajduje się kamienny wał wysokości 1,5 – 2 m, otaczający eliptyczny majdan o osiach 60 i 70 m, któremu przypisywane są cechy starożytnej (ok. 500 lat p.n.e.) warowni, w której być może chronił się lud Młyńskiej Kępy. Istnieje również przypuszczenie, że było to miejsce religijnego kultu lub warowna strażnica grodziska w Starym Bielsku, jednak w wyniku badań archeologicznych nie stwierdzono tu innych śladów pobytu ludzi. Niedaleko tajemniczego kręgu na Palenicy znajduje się kompleks około stu kamiennych kopców. Przypuszczalnie w drugiej połowie XVII w. odbywały się na szczycie góry nabożeństwa ewangelickie (tzw. „Leśne kościoły”).

Jaworzyna – leśny rezerwat przyrody na terenie dzielnicy Wapienica w Bielsku-Białej w województwie śląskim. Utworzony rozporządzeniem Wojewody Śląskiego z dnia 25 sierpnia 2003 r. (Dziennik Urz. Woj. Śląskiego Nr 85, poz. 2281), zajmuje powierzchnię 40,03 ha. Rezerwat zlokalizowany jest w Dolinie Wapienicy, na stromych, północno-wschodnich zboczach Wysokiego i Kopanego, opadających do Jeziora Wapienickiego, w północno-wschodniej części Beskidu Śląskiego. Jest położony na terenie Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego. Obszar rezerwatu jest w zarządzie Nadleśnictwa Bielsko. Przedmiotem ochrony na jego terenie są górskie zespoły leśne: jaworzyna górska z miesiącznicą trwałą, kwaśna buczyna górska, żyzna buczyna karpacka.

Wysokie (756 m n.p.m.) – szczyt w północnej części Beskidu Śląskiego, w Paśmie Błatnej. Znajduje się na północno-wschodnim ramieniu Przykrej, które poprzez szczyty Wysokie, Kopany i Palenica biegnie na północ. Na Wysokim w kierunku zachodnim odgałęzia się krótki, boczny grzbiet Borowiny oddzielający dolinę Szerokiego Potoku od doliny Potoku Wysokiego. Północno-wschodnie zbocza Wysokiego opadają do Jeziora Wapienickiego, wschodnie do doliny potoku Błatnia. Szczyt i stok porośnięte lasem. Na zboczach opadających do Jeziora Wapienickiego duży rezerwat przyrody Jaworzyna. Grzbietem Kopanego biegnie granica między wsią Jaworze i miastem Bielsko-Biała, oraz niebieski szlak na Błatnią. Wysokie jest dobrze widoczne z tego szlaku, głównie z rejonu zapory. Niedaleko szczytu, po skręceniu ze szlaku niebieskiego w kierunku Borowiny znajduje się Uroczysko Kultowe z XVII wieku, w którym odbywały się tajne nabożeństwa i śluby ewangelickie. W miejscu tym na kształt amfiteatru wyciosane jest kilkanaście kamiennych stopni.

Zapora wodna im. Prezydenta Ignacego Mościckiego – betonowo-ziemna zapora wodna zbudowana w latach 1929–1932 na rzece Wapienica oraz potoku Barbara w miejscowości Wapienica (dziś dzielnicy Bielska-Białej). Zbiornik powstały przez spiętrzenie wody nosi nazwę jezioro Wielka Łąka. Zbiornik znajduje się w Dolinie Wapienicy i jest otoczony z każdej strony wzniesieniami Beskidu Śląskiego. Po stronie północnej i zachodniej znajduje się: Palenica, Wysokie i Przykra, a od południa i wschodu – góry: Stołów i Szyndzielnia.

Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej – muzeum w Jaworzu, eksponujące zbiory fauny i flory wodnej. Początkiem muzeum była kolekcja spreparowanych okazów fauny i flory morskiej z całego świata, którą miejscowej szkole podstawowej podarował w latach 60. XX wieku były uczeń, Erwin Pasterny (1928–2011), który pracował jako bosman na statkach handlowych polskiej floty. Eksponaty te były wystawione w dwóch pomieszczeniach w szkole i udostępnione do zwiedzania. Przewodnikami po ówczesnej wystawie byli uczniowie szkoły, którzy przed objęciem funkcji byli dokształcani i egzaminowani przez pracowników Instytutu Biologii Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowe w Krakowie. Wystawa była otwarta dla wszystkich; odwiedzali ją nie tylko uczniowie i mieszkańcy Jaworza, ale też goście z innych części Polski i z zagranicy. W 2005 roku jeszcze jako poseł muzeum odwiedził Prezydent Bronisław Komorowski. Staraniem Gminy Jaworze i Lokalnej Grupy Rybackiej, kosztem ponad 1 miliona złotych (w części z dotacji unijnych), w 2014 ukończono budowę nowego budynku dla Muzeum, tuż koło Gimnazjum nr 1 im. Gen. Maczka, gdzie wystawa mieściła się wcześniej. Nowy budynek nawiązuje do tematyki muzeum: kształt budynku przypomina dziób statku, zaś okrągłe okna – iluminatory. Przed budynkiem zaaranżowano płytki zbiornik wodny, a zamiast utwardzonych przejść są pomosty. Muzeum w nowej siedzibie otwarto 5 września 2014. Powierzchnia muzeum wynosi około 260 m². Zawiera salę wystawienniczą o powierzchni 150 m² i salę wykładową o powierzchni 42 m² oraz zaplecze biurowe i sanitarne. W sali wystawienniczej znajdują się dwa akwaria, dzięki przeszklonej fasadzie budynku i podświetleniu widoczne z zewnątrz także nocą. Oprócz akwariów i gablot, w sali znajdują się dekoracje z żagli, łódź, do której można wchodzić, oraz prezentacje multimedialne. Oświetlenie zaaranżowano w sposób budujący nastrój, a płynne zmiany oświetlenia mają prowadzić widza przez wystawę. Oprócz wystawy, muzeum udostępnia salę do prowadzenia lekcji, a także organizuje imprezy edukacyjne z dziedziny przyrody.

Dolina Wapienicy – cenny przyrodniczo obszar położony w północnej części Beskidu Śląskiego, w granicach administracyjnych miasta Bielsko-Biała (dzielnice Wapienica i Kamienica). W 1993 r. utworzono tu zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Wapienicy” (zwany też „Parkiem Ekologicznym Dolina Wapienicy”). Powierzchnia tego zespołu wynosi 1519,02 ha. Dolina Wapienicy znajduje się pomiędzy Pasmem Błatniej (szczyty Palenica, Kopany, Wysokie, Przykra, Błatnia, Stołów) a Pasmem Klimczoka i Szyndzielni (Trzy Kopce, Klimczok, Szyndzielnia, Cuberniok, Dębowiec). Spływa nią rzeka Wapienica i jej dopływy, potoki Barbara i Błatnia. W dolinie na Wapienicy od 1932 r. znajduje się zapora wodna, spiętrzająca sztuczne Jezioro Wapienickie. Jest to jeden z niewielu w Europie obszar dzikiej przyrody, znajdujący się w granicach dużej aglomeracji.

Jaworze – gmina wiejska w południowej części województwa śląskiego, w południowo-zachodniej części powiatu bielskiego, na granicy z powiatem cieszyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim. Gmina położona jest w krainie historycznej Śląska Cieszyńskiego i przynależy do euroregionu Śląsk Cieszyński. Jaworze znajduje się w strefie obejmującej zurbanizowany obszar Aglomeracja bielska i graniczy z jej śródmiejską częścią tj. miastem Bielsko-Biała. Siedzibą i jedyną wsią gminy jest licząca sobie ponad 700 lat podgórska osada rolniczo–turystyczna Jaworze, które obejmuje swym zasięgiem cztery przysiółki: Jaworze Średnie, Jaworze Górne, Jaworze Nałęże, Jaworze Dolne. Według rejestru TERYT do gminy należy także osada Błatnia. Według danych z 2018 roku gminę zamieszkiwały 7299 osoby.

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jaworzu – parafia luterańska w Jaworzu, należąca do diecezji cieszyńskiej. Mieści się przy Placu Kościelnym. Według stanu na dzień 31 grudnia 2022 liczyła 2544 wiernych.

Pałac w Jaworzu – zabytkowy pałac wybudowany w 1793 w miejscowości Jaworze.

Jaworze (niem. Ernsdorf, cz. Javoří) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, siedziba gminy Jaworze (obejmującej tylko tę miejscowość), na Śląsku Cieszyńskim. Powierzchnia wynosi 21,32 km², a liczba ludności 7299, co daje gęstość zaludnienia równą 342,4 osób na km². W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jaworze. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim. Przez Jaworze kursuje Komunikacja Beskidzka. W pobliżu granicy Bielska-Białej z Jaworzem kursują linie nr 7 i 16 z MZK Bielsko-Biała. Natomiast centralnie do Jaworza kursują linie 121 i 122 Komunikacji Beskidzkiej. Mieści się tu Parafia Ewangelicko-Augsburska. Jej proboszczem w latach 1960–1995 był ks. radca Ryszard Janik. Na terenie miejscowości funkcjonuje również zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego.

Parafia pod wezwaniem Opatrzności Bożej w Jaworzu – parafia rzymskokatolicka znajdująca się w Jaworzu. Należy do dekanatu Jasienica diecezji bielsko-żywieckiej. Jej kościołem parafialnym jest Kościół Opatrzności Bożej w Jaworzu.

Kościół Opatrzności Bożej w Jaworzu – rzymskokatolicki kościół parafialny w Jaworzu, w powiecie bielskim w województwie śląskim.