Pałac w Jaworzu

Jaworze – gmina wiejska w południowej części województwa śląskiego, w południowo-zachodniej części powiatu bielskiego, na granicy z powiatem cieszyńskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bielskim. Gmina położona jest w krainie historycznej Śląska Cieszyńskiego i przynależy do euroregionu Śląsk Cieszyński. Jaworze znajduje się w strefie obejmującej zurbanizowany obszar Aglomeracja bielska i graniczy z jej śródmiejską częścią tj. miastem Bielsko-Biała. Siedzibą i jedyną wsią gminy jest licząca sobie ponad 700 lat podgórska osada rolniczo–turystyczna Jaworze, które obejmuje swym zasięgiem cztery przysiółki: Jaworze Średnie, Jaworze Górne, Jaworze Nałęże, Jaworze Dolne. Według rejestru TERYT do gminy należy także osada Błatnia. Według danych z 2018 roku gminę zamieszkiwały 7299 osoby.

Parafia Ewangelicko-Augsburska w Jaworzu – parafia luterańska w Jaworzu, należąca do diecezji cieszyńskiej. Mieści się przy Placu Kościelnym. Według stanu na dzień 31 grudnia 2022 liczyła 2544 wiernych.

Parafia pod wezwaniem Opatrzności Bożej w Jaworzu – parafia rzymskokatolicka znajdująca się w Jaworzu. Należy do dekanatu Jasienica diecezji bielsko-żywieckiej. Jej kościołem parafialnym jest Kościół Opatrzności Bożej w Jaworzu.

Kościół Opatrzności Bożej w Jaworzu – rzymskokatolicki kościół parafialny w Jaworzu, w powiecie bielskim w województwie śląskim.

Jaworze (niem. Ernsdorf, cz. Javoří) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie bielskim, siedziba gminy Jaworze (obejmującej tylko tę miejscowość), na Śląsku Cieszyńskim. Powierzchnia wynosi 21,32 km², a liczba ludności 7299, co daje gęstość zaludnienia równą 342,4 osób na km². W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jaworze. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim. Przez Jaworze kursuje Komunikacja Beskidzka. W pobliżu granicy Bielska-Białej z Jaworzem kursują linie nr 7 i 16 z MZK Bielsko-Biała. Natomiast centralnie do Jaworza kursują linie 121 i 122 Komunikacji Beskidzkiej. Mieści się tu Parafia Ewangelicko-Augsburska. Jej proboszczem w latach 1960–1995 był ks. radca Ryszard Janik. Na terenie miejscowości funkcjonuje również zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego.

Kościół Ewangelicko-Augsburski w Jaworzu – ewangelicko-augsburski kościół parafialny mieszczący się w Jaworzu na ulicy pl. Kościelny 25. Kościół powstał w latach 1782–1786 z fundacji Jerzego hr. Laschowskiego. Wieżę dodano w 1852 roku. W 1912 roku został przebudowany w stylu neoklasycystycznym przez Ludwika Kametza z Cieszyna. Wewnątrz na uwagę zasługują: neoklasycystyczny ołtarz główny z figurami dwóch ewangelistów, ambona i pochodzący z końca XVIII wieku obraz „Ostatnia Wieczerza” Kramolina. Najciekawszym elementem wyposażenia jest jednak dzwon z 1794 r. ufundowany przez barona Arnolda Saint-Genois, ozdobiony herbami rodziny Saint Genois d’Anneaucourt oraz Nałęcz-Laschowskich. Na południowej elewacji kościoła widać herb Cesarstwa Austrii. Obok kościoła znajdują się zabytkowe budynki dawnej szkoły ewangelickiej z ok. 1831 r. (obecnie dom parafialny) i plebanii z 1794 r. przebudowanej w 1868 r.

Młyńska Kępa (403 m n.p.m.) – wyraźnie zaznaczające się, zalesione wzgórze na Pogórzu Cieszyńskim, wznoszące się na pn.-wsch. od centrum Jaworza. Nazwa niewątpliwie związana jest z młynem, który istniał u stóp wzgórza na przepływającym tu potoku, natomiast "kępami" nazywa tutejsza ludność wszystkie tego typu izolowane pagórki u podnóży Beskidów. Na szczycie wzgórza odkryto ślady osadnictwa prehistorycznego z okresu kultury łużyckiej, m.in. żelazny nóż z łukowato wygiętym ostrzem i sztabkowatą rękojeścią.

Goruszka (411 m n.p.m.) – wyraźnie zaznaczające się wzgórze na Pogórzu Cieszyńskim, wznoszące się tuż na zachód od centrum Jaworza. Orograficznie wznosi się w grzbiecie, wybiegającym na północ od szczytu Borowina w Beskidzie Śląskim, na lewym brzegu Wysokiego Potoku. Wzgórze zbudowane jest z wapieni cieszyńskich i łupków cieszyńskich dolnych. Szczyt porośnięty jest laskiem, w którym występują sosny czarne (Pinus nigra), sprowadzone tu w XIX w. z Karyntii przez ówczesnych właścicieli Jaworza, hrabiów Saint Genois d’Anneaucourt. Wśród sosen rosną nieliczne modrzewie. Na wzgórzu występują ponadto stanowiska goryczki trojeściowej, marzanki wonnej i bodziszka żałobnego. Na starych mapach Goruszka nazywana jest Allianzberg (niem. Sojusznicza Góra). Nazwa związana jest z faktem, że Goruszka tak samo jak sąsiednia Młyńska Kępa wznosi się nad Jaworzem i razem tworzą północną część krawędzi Beskidu Śląskiego. W okresie, gdy Jaworze było znanym uzdrowiskiem (druga poł. XIX w.), Goruszka wchodziła w obręb parku uzdrowiskowego. Na zalesionym szczycie Goruszki wznosi się do dziś typowy element dawnego, barokowego założenia parkowego: okrągła glorieta z XVIII w., podparta sześcioma klasycystycznymi kolumnami.

Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Jaworzu – zbór adwentystyczny w Jaworzu, należący do okręgu południowego diecezji południowej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP. Pastorem zboru jest kazn. Ryszard Jankowski. Nabożeństwa odbywają się w kościele przy ul. Dębowej 125 każdej soboty o godz. 9.30.

Muzeum Fauny i Flory Morskiej i Śródlądowej – muzeum w Jaworzu, eksponujące zbiory fauny i flory wodnej. Początkiem muzeum była kolekcja spreparowanych okazów fauny i flory morskiej z całego świata, którą miejscowej szkole podstawowej podarował w latach 60. XX wieku były uczeń, Erwin Pasterny (1928–2011), który pracował jako bosman na statkach handlowych polskiej floty. Eksponaty te były wystawione w dwóch pomieszczeniach w szkole i udostępnione do zwiedzania. Przewodnikami po ówczesnej wystawie byli uczniowie szkoły, którzy przed objęciem funkcji byli dokształcani i egzaminowani przez pracowników Instytutu Biologii Akademii Pedagogicznej im. Komisji Edukacji Narodowe w Krakowie. Wystawa była otwarta dla wszystkich; odwiedzali ją nie tylko uczniowie i mieszkańcy Jaworza, ale też goście z innych części Polski i z zagranicy. W 2005 roku jeszcze jako poseł muzeum odwiedził Prezydent Bronisław Komorowski. Staraniem Gminy Jaworze i Lokalnej Grupy Rybackiej, kosztem ponad 1 miliona złotych (w części z dotacji unijnych), w 2014 ukończono budowę nowego budynku dla Muzeum, tuż koło Gimnazjum nr 1 im. Gen. Maczka, gdzie wystawa mieściła się wcześniej. Nowy budynek nawiązuje do tematyki muzeum: kształt budynku przypomina dziób statku, zaś okrągłe okna – iluminatory. Przed budynkiem zaaranżowano płytki zbiornik wodny, a zamiast utwardzonych przejść są pomosty. Muzeum w nowej siedzibie otwarto 5 września 2014. Powierzchnia muzeum wynosi około 260 m². Zawiera salę wystawienniczą o powierzchni 150 m² i salę wykładową o powierzchni 42 m² oraz zaplecze biurowe i sanitarne. W sali wystawienniczej znajdują się dwa akwaria, dzięki przeszklonej fasadzie budynku i podświetleniu widoczne z zewnątrz także nocą. Oprócz akwariów i gablot, w sali znajdują się dekoracje z żagli, łódź, do której można wchodzić, oraz prezentacje multimedialne. Oświetlenie zaaranżowano w sposób budujący nastrój, a płynne zmiany oświetlenia mają prowadzić widza przez wystawę. Oprócz wystawy, muzeum udostępnia salę do prowadzenia lekcji, a także organizuje imprezy edukacyjne z dziedziny przyrody.

Kopany (690 m n.p.m.) – szczyt w bocznym grzbiecie Pasma Błatniej w Beskidzie Śląskim. Znajduje się na północno-wschodnim ramieniu Przykrej, które poprzez szczyty Wysokie, Kopany i Palenica biegnie na północ. Zachodnie zbocza Kopanego opadają do Potoku Wysokiego, wschodnie do Jeziora Wapienickiego. Szczyt i stok porośnięte lasem, ale dawniej na grzbiecie była polana, obecnie zarastające lasem. Na wschodnich zboczach opadających do Jeziora Wapienickiego duży rezerwat przyrody Jaworzyna.

Palenica (688 m n.p.m.), niem. Spitzberg – szczyt w Paśmie Błatniej w Beskidzie Śląskim. Znajduje się na północno-wschodnim ramieniu Przykrej, które poprzez szczyty Wysokie, Kopany i Palenica biegnie na północ. Na grzbiecie i zachodnich stokach opadających do doliny Potoku Wysokiego duża i zarastająca polana. Północne stoki Palenicy opadają do zabudowanych rejonów wsi Jaworze, wschodnie do Doliny Wapienicy. Grzbietem biegnie granica między wsią Jaworze i miastem Bielsko-Biała. Na samym szczycie (niedaleko niebieskiego szlaku) znajduje się kamienny wał wysokości 1,5 – 2 m, otaczający eliptyczny majdan o osiach 60 i 70 m, któremu przypisywane są cechy starożytnej (ok. 500 lat p.n.e.) warowni, w której być może chronił się lud Młyńskiej Kępy. Istnieje również przypuszczenie, że było to miejsce religijnego kultu lub warowna strażnica grodziska w Starym Bielsku, jednak w wyniku badań archeologicznych nie stwierdzono tu innych śladów pobytu ludzi. Niedaleko tajemniczego kręgu na Palenicy znajduje się kompleks około stu kamiennych kopców. Przypuszczalnie w drugiej połowie XVII w. odbywały się na szczycie góry nabożeństwa ewangelickie (tzw. „Leśne kościoły”).