Instytut Literatury

Kamienica przy ulicy Smoleńsk 20 – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie przy ulicy Smoleńsk 20, na Nowym Świecie. Kamienica została wzniesiona w latach 1888–1889. Zaprojektowana została przez Teodora Talowskiego. W 1905 roku odbyła się nadbudowa drugiego piętra zgodnie z projektem Władysława Ekierskiego. 14 maja 1975 kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków.

Kamienica Pod Smokiem – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy I przy ulicy Smoleńsk 18, na Nowym Świecie. Kamienica została wzniesiona w 1887 roku. Zaprojektowana została przez Teodora Talowskiego. W 1898 roku kamienica została nadbudowana według projektu wykonanego przez Władysława Ekielskiego. 7 maja 1968 kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków.

Kamienica Pod Osłem (znana także jako Kamienica Faber est suae quisque fortunae) – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy I przy ulicy Retoryka 9, na Nowym Świecie. Jej projektantem był Teodor Talowski, uważany za jednego z najwybitniejszych i najoryginalniejszych polskich architektów XIX wieku. Kamienica została wzniesiona w 1891 jako dom własny Talowskiego. Wybudowana została z charakterystycznej dla architekta ciemnej cegły. Budynek posiada asymetryczną fasadę, podzieloną na cztery osie i urozmaiconą loggiami, narożnym wykuszem, wspartym na filarze oraz detalami wzorowanymi głównie na architekturze manieryzmu, jednak zestawionymi w swobodny sposób znamionujący odejście od ścisłego historyzmu. Nad wykuszem znajduje się rzeźba przedstawiająca głowę osła, od której kamienica wzięła nazwę. 9 maja 1968 kamienica została wpisana do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków. Dom ten należy do największego zespołu budynków autorstwa Teodora Talowskiego, do którego należą także: kamienica Pod Śpiewającą Żabą, kamienica nr 3, kamienica nr 5 oraz kamienica Festina Lente, wszystkie położone przy ulicy Retoryka.

Kamienica Festina lente (znana także jako Kamienica Ars longa vita brevis) – kamienica z 1887 roku, znajdująca się przy ul. Retoryka 7 w Krakowie, zaprojektowana przez Teodora Talowskiego. Dom ten należy do największego zespołu budynków autorstwa Talowskiego. Sąsiaduje z nim kamienica Pod Osłem (Retoryka 9, z lewej), a wcześniej znajduje się kamienica Pod Śpiewającą Żabą (Retoryka 1), kamienica nr 3 i kamienica nr 5, także Talowskiego. Kamienica Festina lente była domem własnym Talowskiego. Należy do pierwszej fazy twórczości Talowskiego (1885–1895), w której architekt stworzył najbardziej chyba oryginalne dzieła, a mianowicie kamienice krakowskie, nie bez racji uznawane za kwintesencję "talowszczyzny". Dzieła tego okresu, w tym kamienicę Festina lente, Pod Pająkiem, Pod Osłem i Pod Śpiewającą Żabą, charakteryzuje stosowanie spatynowanej cegły i kamiennego detalu, elementów historycznych, rozbudowanej ornamentyki oraz asymetria i ekspresja. Budynek jest trzypiętrowy (pierwotnie był dwupiętrowy, trzecie piętro dobudowano w 1929 roku, już po śmierci Talowskiego), o asymetrycznej fasadzie wykonanej z różnych materiałów. Znajdują się na niej dwie inskrypcje: Festina lente (Spiesz się powoli) i Ars longa vita brevis (Życie (jest) krótkie, sztuka długotrwała) oraz kartusz z nazwiskiem autora i tarcza herbowa. Podczas przebudowy z 1929 zniszczono także oryginalny portal wejściowy.

Kamienica Pod Śpiewającą Żabą – kamienica z lat 1889–1890 w Krakowie, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński – pracownia witraży oraz mozaiki założona w Krakowie, w 1902 przez Władysława Ekielskiego i Antoniego Tucha jako Krakowski Zakład Witrażów, rozwinięta w latach 1904–1914 przez Stanisława Gabriela Żeleńskiego, a po jego śmierci przez jego żonę i syna. Odegrała ważną rolę w rozwoju polskiej sztuki witrażowej dzięki współpracy z takimi artystami jak Stanisław Wyspiański czy Józef Mehoffer. Po II wojnie światowej przedsiębiorstwo zostało upaństwowione, a następnie przekształcone w spółdzielnię, natomiast w 2001 zakupione przez prywatnego właściciela Piotra Ostrowskiego. Współcześnie Zakład wciąż wytwarza witraże oraz stawia sobie za zadanie ochronę i propagowanie polskiego dziedzictwa witrażowego, będąc najstarszą istniejącą pracownią witrażową w Polsce. Od 2004 roku przestrzenie Zakładu udostępniane są zwiedzającym w ramach żywego muzeum jako Pracownia i Muzeum Witrażu.

Dom Stu Balkonów – zabytkowy modernistyczny budynek mieszkalny, powstały w latach 1959-1962 przy ul. Retoryka 4 w Krakowie, zaprojektowany przez Bohdana Lisowskiego. Obiekt wpisany na Małopolską Listę Dóbr Kultury Współczesnej. Budynek zaprojektowano w latach 1957–1958. Obiekt został wpisany w pierzeję ulicy, w sąsiedztwo kamienic z końca XIX w. oraz z okresu międzywojennego. Obiekt ten powstały dla lokatorskiej spółdzielni mieszkaniowej, charakteryzuje się podwyższonym standardem wykonania, a także oryginalnością rozwiązań projektowych w porównaniu ze standardowym budownictwem wielorodzinnym z tamtego okresu. Elewacja od strony ul. Retoryka, ze względu na wiele wysuniętych przed lico budynku balkonów przyczyniła się do nadania budynkowi nazwy – „Dom stu balkonów”, nazwa ta jednak nie odzwierciedla liczby balkonów po tej stronie budynku. Obiekt posiada również drugą fasadę od strony dziedzińca. Elewacja frontowa posiada szachownicowy układ balkonów, posiadających pionowe laskowanie oraz szybę. Elewacja od strony dziedzińca jest uproszczona, posiada płytsze i dłuższe balkony. Budynek ze względu na podmokłość terenu, postawiono na palach. Budowla oparta jest także o konstrukcję szkieletową, a także konstrukcję ceglaną. Budynek składa się z trzech sekcji po trzy mieszkania na piętrze. Posiada wysokie podcienia łączące ulicę z dziedzińcem.

Wydział Intermediów Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie – jeden z siedmiu wydziałów Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Jego siedziba znajduje się przy ul. Karmelickiej 16 w Krakowie.

Budynek Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” – zabytkowa sala sportowa znajdująca się w Krakowie w dzielnicy I Stare Miasto przy ul. J. Piłsudskiego 27, na Piasku. Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” powstało 23 lutego 1885 roku z inicjatywy studentów związanych z tak zwaną Czytelnią Akademicka Uniwersytetu Jagiellońskiego. Miało na celu duchowe i fizyczne odrodzenie społeczeństwa przez kultywowanie tradycji narodowych, wychowanie patriotyczne oraz uprawianie ćwiczeń sportowych, głównie o charakterze paramilitarnym. W ramach „Czytelni” powstało Towarzystwo „Sokół”. Popularyzowało turystykę, gimnastykę i różne sporty: wioślarstwo, strzelectwo, szermierkę, łucznictwo, pływanie, lekką atletykę i inne. W 1889 roku gmina miasta przekazała Towarzystwu grunty przy ówczesnej ulicy Wolskiej, tuż przy korycie płynącej tam wtedy rzece Rudawa. W tym samym roku wybudowano własny budynek, sokolnię. Znajdowała się w nim największa w Galicji sala gimnastyczna, wyposażona w najnowocześniejsze urządzenia sportowe. Gmach zaprojektował Karol Knaus. Uroczyste otwarcie budynku odbyło się 18 listopada 1889 roku. W 1894 roku sokolnię rozbudowano. Dobudowano wschodnią część zaprojektowaną przez Teodora Talowskiego, budynek uzyskał cechy neogotyckie. W 1921 roku w budynku miała siedzibę Dzielnica Krakowska Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. 31 lipca 1947 roku przedstawiciele Urzędu Bezpieczeństwa opieczętowali budynek „Sokoła” odbierając zezwolenie na jego działalność. Od 1957 roku budynkiem administrowało TKKF. „Sokół” odzyskał swój budynek we wrześniu 1990 roku i rozpoczął kapitalny remont budynku zdewastowanego przez poprzedniego użytkownika Klub Sportowy Cracovia. W latach 2017–2020 trwał pierwszy kompleksowy od czasu powstania obiektu remont i prace konserwatorskie. Prawie cały koszt został sfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Rewaloryzacji Zabytków Krakowa przyznaną przez Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. 15 maja 1984 budynek został wpisany do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków.

Pracownia i Muzeum Witrażu – krakowska instytucja kultury, która łączy założoną w 1902 roku pracownię witrażu (Krakowski Zakład Witrażów S.G. Żeleński) oraz zorganizowane wokół niej muzeum. Mieści się w historycznej kamienicy przy al. Zygmunta Krasińskiego 23. Muzeum Witrażu zostało założone w 2004 roku przez Piotra Ostrowskiego. Jest efektem koncepcji tzw. żywego muzeum. Oznacza to, że przestrzeń udostępniona zwiedzającym przeplata się z wciąż funkcjonującą pracownią witrażową, w której artyści cały czas pracują nad nowymi dziełami. W ramach wizyty można więc poznać krok po kroku cały proces powstawania witraża oraz przyjrzeć się, jak wygląda praca nad aktualnymi przedsięwzięciami. W muzeum znajduje się także przestrzeń czysto ekspozycyjna składająca się zarówno z historycznych, jak i współczesnych realizacji. Częścią spuścizny Krakowskiego Zakładu Witrażów jest bowiem bogate archiwum zawierające wiele szkiców, rysunków, ręcznie tworzonych projektów witraży oraz gotowych dzieł. Jest to najbogatsza w Polsce kolekcja związaną ze sztuką witrażową. Muzeum organizuje wystawy czasowe i zajmuje się promocją współczesnego szkła. Muzeum znajduje się w budynku wzniesionym w latach 1906–1907 z inicjatywy Stanisława Gabriela Żeleńskiego, właściciela Zakładu. Żeleński zaprojektował kamienicę w ten sposób, aby jak najlepiej odpowiadała potrzebom pracowni witrażowej, a w tym zadaniu pomagał mu znany krakowski architekt Ludwik Wojtyczko. Dlatego siedziba Muzeum jest ewenementem w skali światowej, a dzięki zachowaniu oryginalnego wystroju i układu wnętrz wciąż oddaje atmosferę pracowni z przełomu wieków. Sztuka witrażowa była wtedy nieporównywalnie bardziej popularna niż obecnie i korzystali z tej formy czołowi twórcy epoki Młodej Polski. Z Zakładem współpracowali m.in. tacy artyści jak Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Henryk Uziembło, Wojciech Jastrzębowski, Stefan Witold Matejko. W 2016 roku, w ramach misji popularyzacji polskiego dziedzictwa witrażowego Muzeum podjęło się rekonstrukcji wybitnego dzieła Stanisława Wyspiańskiego pod tytułem Apollo Spętany. Projekt ma na celu maksymalnie wierne odtworzenie witraża zniszczonego podczas II wojny światowej i udostępnienie go publiczności.

Dom Władysława Ekielskiego (zwany domem o dwóch frontach) – zabytkowa kamienica znajdująca się w Krakowie na rogu ulicy J. Piłsudskiego 40 oraz alei Z. Krasińskiego 25, na Nowym Świecie. Właścicielem i zarazem projektantem domu był Władysław Ekielski. Przewodnik Wiedzy i Życia podaje, że budowla ta jest jedną z dwóch najciekawszych atrakcji krakowskiego Nowego Świata.

Pałacyk Ostaszewskich – zabytkowy pałac z 1895 r. w stylu francuskiego modernizmu, według projektu Józefa Pokutyńskiego, zlokalizowany przy ulicy marszałka Józefa Piłsudskiego 24 w Krakowie.