Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki

Kościół św. Gereona – kościół romański, zbudowany w XI wieku na wzgórzu wawelskim w Krakowie, w XIV w. przekształcony w gotycką kaplicę św. Marii Egipcjanki, zlikwidowaną w XVI w.

Kaplica biskupa Piotra Tomickiego pw. św. Tomasza Kantuaryjskiego – jedna z 19 kaplic okalających katedrę wawelską. Wzniesiona przez Berecciego w 1530 r. na miejscu gotyckiej dla bpa Piotra Tomickiego, podkanclerzego koronnego, męża stanu (zm. 1535). Berecci jest zapewne również autorem wykonanego z piaskowca i marmuru nagrobka Tomickiego (1532–1535) przy ścianie północnej. Dolna część ołtarza jest renesansowa, z herbem biskupa, górna klasycystyczna, z obrazem Hołdu Trzech króli z I poł. XVI w. jak i podobnie datowana płaskorzeźba Boga Ojca. W wejściu, z XVII-wiecznym portalem, renesansowa krata z brązu odlana w warsztacie Hansa Vischera (pierwotnie w kaplicy Maciejowskiego). W roku 1535 złożono w kaplicy zwłoki biskupa pod okazałym nagrobkiem wykonanym w ostatnich latach jego życia. Mauzoleum bpa Tomickiego powstało na zrębie istniejącej od drugiej połowy XIV w. gotyckiej kaplicy św. Tomasza Kantabryjskiego. Usytuowane przy południowej części wschodniego ramienia ambitu katedry, wbudowane zostało między kaplicę Mariacką a wysunięte ku wschodowi wieloboczne zamknięcie kaplicy Ożarowskiego. Położenie takie, podobnie jak w przypadku kaplicy Zygmuntowskiej, wyznaczyło z góry niewielkie rozmiary kaplicy, a jej wysokość uwarunkowana była zapewne pierwotnymi wysokościami obu sąsiednich kaplic oraz ambitu katedry. W 1900 r. kardynał Jan Puzyna ufundował srebrną trumienkę, zawierającą relikwie błogosławionego Wincentego Kadłubka – bpa krakowskiego, którą zaprojektował Stanisław Barabasz. W 1975 r. do okna wstawiono witraż projektu Tadeusza Wojciechowskiego.

Kaplica Mariacka na Wawelu zwana także kaplicą Batorego, kaplicą Mansjonarską lub kaplicą Cyborialną – kaplica pw. Narodzenia NMP, znajdująca się w katedrze na Wawelu w Krakowie. Kaplica jest położona na osi katedry, za prezbiterium. Pierwsza gotycka kaplica zbudowana została około lat 1380-1390 z fundacji biskupa Jana Radlicy. Z około 1400 roku, a więc czasów panowania Władysława Jagiełły, pochodzą fragmenty ruskich malowideł (zachowały się po obu stronach kaplicy - w aneksach ze schodami, prowadzącymi na galerię). Kaplica w latach 1594–1595 przebudowana została z polecenia Anny Jagiellonki na kaplicę grobową jej męża, króla Stefana Batorego. Powtórnie przebudowana została w połowie wieku XVII przez kanonika Wojciecha Serebryskiego, sekretarza królewskiego, o czym informuje napis na drzwiach wejściowych. Podczas tej przebudowy ściany zostały pokryte czarnymi, marmurowymi okładzinami, dodano też marmurowe stalle, portale wejściowe oraz hebanowe cyborium. W wieku XVII ustawiono w kaplicy wczesnobarokową emporę, z którą łączy się przejście do zamku królewskiego. W 1945 roku została uszkodzona na skutek zrzucenia bomby przez lotnictwo radzieckie. Po zakończeniu wojny została odnowiona w latach 1946–1951. Sklepienie gotyckie trójpodporowe ozdobione zostało zapewne w r. 1594 późnorenesansową polichromią sławiącą Batorego przez malarza Kaspra Kurcza (odnowioną w latach 1947–1950 przez R. Kozłowskiego). Na framugach okiennych zachowały się resztki starszych, gotyckich malowideł z przełomu w. XIV i XV, fundacji Władysława Jagiełły. Architekt Santi Gucci, przebudowując kaplicę na królewskie mauzoleum Batorego umieścił naprzeciwko ołtarza ławę królewską, włączywszy do niej przedpiersie stalli królewskiej z kaplicy Zygmuntowskiej i budując przy ścianie północnej okazały nagrobek Batorego (zm. 1586) z piaskowca, marmuru i alabastru. W narożu cokołu nagrobka widnieje napis upamiętniający miejsce pochowania Elżbiety z Pilicy Granowskiej (zm. 1420), trzeciej żony Władysława Jagiełły. W barokowym ołtarzu znajduje się tabernakulum w kształcie kopułowej świątyńki z lat 1647–1650. Wśród naściennych płyt nagrobnych marmurowa tablica Wojciecha Serebryskiego (zm. 1649).

Kaplica bpa Załuskiego (znana także jako: kaplica biskupa Grota i kaplica Ożarowskich) pod wezwaniem świętego Jana Ewangelisty, świętej Marty, świętych Niewiniątek. Jedna z 19 kaplic okalających katedrę wawelską. Ufundowana przed 1344 rokiem przez bpa Jana Grota. W 1501 roku wydzielono z niej zachodnią część tworząc kaplicę Jana Olbrachta. Przebudowana w latach 1758–1766 na koszt bpa Andrzeja Stanisława Załuskiego, kanclerza wielkiego koronnego, bez naruszenia późnorenesansowego nagrobka Walentego Dembińskiego, kasztelana krakowskiego (zm. 1584). Przebudowa biskupa Załuskiego, przeprowadzona przez architekta Francesco Placidiego, nadała wnętrzu charakter rokokowy. Ołtarz w tym stylu zawiera obraz pędzla Salwatora Monosilio Rzeź niewiniątek (1767). Najsilniejszym akcentem wnętrza jest okazały marmurowy nagrobek ze stojącą figurą bpa Jana Grota (zm. 1346) z połowy XVIII wieku. Monumentalną, dodatkową ramę tworzy dla niego w widoku z obejścia okazały portal z posągiem bpa Załuskiego, zapewne projektu Placidiego.

Kuchnie Królewskie – pierwotnie jednopiętrowy ceglany budynek na planie kwadratu zbudowany do 1518 roku pomiędzy Wieżą Lubranką a Rotundą św. Feliksa i Adaukta na wzgórzu wawelskim w Krakowie. Obecnie określa się tak zespół budynków połączonych ze sobą w 1806 roku i kilkukrotnie potem przekształcanych. Kuchnie znajdowały się na zachód od Wieży Lubranki przy Zamku Królewskim.

Kościół B – średniowieczny kościół prawdopodobnie z XI wieku, którego relikty odnaleziono na Wzgórzu Wawelskim w Krakowie. Resztki fundamentów przedromańskiej świątyni odkryto w 1966 r. przy dziedzińcu zewnętrznym Wawelu, pod zabudowaniami dzisiejszego budynku nr 5 (południowy ryzalit dawnych kuchni). Była to rotunda z dwiema naprzeciwległymi apsydami (podczas późniejszych badań stwierdzono, że kościół nie miał kształtu tetrakonchosu, co pierwotnie wskazywali jego odkrywcy). Rekonstrukcja wyglądu budowli była bardzo utrudniona z uwagi na brak widocznego układu w odnalezionych reliktach oraz fakt odnalezienia trzech rodzajów murów, które mają odpowiadać trzem fazom budowy. Szczątkowe relikty początkowo skłoniły odkrywców do błędnego uznania, że mają do czynienia z pierwotnym założeniem czteroabsydowym, które później przebudowano do formy dwuabsydowej z dwoma aneksami, jednak ta propozycja nie utrzymała się w świetle badań prowadzonych na początku lat 90. XX wieku. Według ostatniej rekonstrukcji średnica nawy wynosi ok. 3,4 m, a promień absyd ok. 2 m. Relikty murów zostały odsłonięte zarówno w partiach fundamentowych, jak i części nadziemnej do wysokości nawet 0,7 m. Mury składają się z piaskowca łamanego w podłużne płytki, ułożonego w technice opus emplectum. Lico murów wykazuje wątek warstwowy. We wnętrzu domniemanej absydy zachodniej odkryto fragmenty interpretowane jako pozostałości przyściennego filaru i kolumny pod emporę oraz grobowiec kryjący szkielet kobiety. Komora grobowa zrobiona była z ciosów i nakryta płytą kamienną z wyrytym ornamentem z tzw. krzyżem procesyjnym. Na podstawie ornamentu pochówek datowano na koniec XI lub XII wiek. Nieznana jest też funkcja oraz wezwanie kościoła (stąd umowne określenie "kościół B"), który został zniszczony prawdopodobnie w XIII w.

Dziedziniec Stefana Batorego – dziedziniec w Krakowie znajdujący się pomiędzy skrzydłem zachodnim Zamku Królewskiego i katedrą na Wawelu.

Dzwon Zygmunt – najsłynniejszy polski dzwon, potocznie nazywany Dzwonem Zygmunta. Znajduje się na Wieży Zygmuntowskiej w północnej części katedry wawelskiej w Krakowie. Ufundowany przez Zygmunta I Starego, nazwany jego imieniem. Dzwon Zygmunt był największym polskim dzwonem do roku 1999, kiedy to przewyższył go masą i rozmiarem licheński dzwon Maryja Bogurodzica.

Kaplica pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej, Kaplica Gamrata oraz Kaplica Grochowskiego – jest jedną z 19 kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie na Wawelu. Znajduje się przy wschodnim ramieniu ambitu, pomiędzy zakrystią (od północy), a kaplicą Batorego (od południa). Stanowi mauzoleum bpa Piotra Gamrata. Jej patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu.

Kaplica króla Jana I Olbrachta, pod wezwaniem Bożego Ciała i św. Andrzeja Apostoła – jedna z dziewiętnastu kaplic katedry wawelskiej. Znajduje się w południowym ramieniu ambitu, pomiędzy kaplicami Zadzika i Załuskiego.

Rotunda św. św. Feliksa i Adaukta (pierwotnie Najświętszej Panny Marii) – pierwsza budowla przedromańska odkryta na terenie Wawelu. Należy do najlepiej zachowanych obiektów architektury przedromańskiej i najstarszych budowli kamiennych w Polsce. Stanowi główny obiekt ekspozycji w rezerwacie archeologiczno-architektonicznym Wawel Zaginiony. Obecny wygląd budowli jest wynikiem rekonstrukcji przeprowadzonej przez Adolfa Szyszko-Bohusza w latach 20. oraz prac archeologicznych z lat 60. i 70. XX wieku. Pierwotna forma górnej części rotundy jest jednak wciąż niemożliwa do ustalenia, pozostaje głównym problemem badawczym i obiektem wielu spekulacji.

Krypta św. Leonarda na Wawelu – wzniesiona na przełomie XI i XII wieku, jest pozostałością po tzw. katedrze hermanowskiej na Wawelu. Należy do najpiękniejszych wnętrz romańskich w Polsce. W absydzie kamienny ołtarzyk, wykonany według projektu francuskiego architekta Eugène Viollet-le-Duc. Stopień przed ołtarzem pokryty posadzką z XIII wieku. Na środku krypty grób biskupa Maurusa (zm. 1118), odkryty w czasie prac archeologicznych w 1938 roku. Lampy w krypcie mają kształt koron królewskich.