Esteci

Niski Mur – najdalej na południe wysunięta część muru skalnego na Krzemionkach w Krakowie. U jego podnóża znajduje się ogólnodostępny plac zabaw, nad murem stoi Fort „Benedykt”. Niski Mur wraz z Estetami ma długość około 60 m i ciągnie się od południowego końca po murowane ogrodzenie dawnego getta żydowskiego. Jest pozostałością nieczynnego Kamieniołomu pod św. Benedyktem. Zbudowany jest z wapieni z niewielką domieszką krzemieni. Uprawiana jest na nim wspinaczka skalna i jest to najbardziej wśród wspinaczy popularny rejon wspinaczkowy na Krzemionkach. Niektóre jego drogi wspinaczkowe mają jednak starą i niebezpieczną asekurację wymagająca wymiany. Niski Mur ma wysokość 8 m i pionowe ściany o wystawie wschodniej. Znajduje się na terenie otwartym, ale częściowo zacienionym przez drzewa. Jest na nim 10 dróg wspinaczkowych o trudności od V+ do V.4+ w skali polskiej. 7 z nich ma zamontowane punkty asekuracyjne w postaci ringów (r), spitów (h) i ringów zjazdowych (rz). W bazie topo portalu wspinaczkowego wyróżnione są dwie części muru: Niski Mur i Esteci. Paweł Haciski w przewodniku wspinaczkowym opisuje je razem pod nazwą Esteci. Przedłużeniem Niskiego Muru i Estetów jest Mur za Szkołą, na którym również uprawiana jest wspinaczka skalna.

Skały za Szkołą – zachodnia część muru skalnego na Krzemionkach w Krakowie. Mur skalny znajduje się z tyłu za Miejską Szkołą Ludową i jej boiskiem sportowym. Dojście do skał możliwe jest tylko przez ogrodzony teren szkolny. Skały za Szkołą wraz z tworzącym ich wschodnie przedłużenie murem Estetów mają długość około 60 m i ciągną się od zachodniego końca po murowane ogrodzenie dawnego getta żydowskiego. Są pozostałością nieczynnego Kamieniołomu pod św. Benedyktem. Zbudowane są z wapieni z niewielką domieszką krzemieni. Na Skałach za Szkołą uprawiana jest wspinaczka skalna. Mają wysokość 15 – 25 m i pionowe lub przewieszone ściany o wystawie północno-wschodniej lub wschodniej. Są w nich filary i zacięcia. Skały znajdują się na terenie zarośniętym drzewami. W 2019 roku jest na nich 28 dróg wspinaczkowych o trudności od V+ do VI.6 w skali polskiej. Niemal wszystkie mają zamontowane punkty asekuracyjne w postaci ringów (r), spitów (s), ringów zjazdowych (rz) lub stanowisk zjazdowych (stz). Na niektórych drogach w ich górnych partiach występuje kruszyzna. Wspinacze dzielą długi mur Skał za Szkołą na kilka sekcji: Remarque I, Złota Płyta, Krzemowa Płyta, Kwachy, Remarque II, Czarne Zacięcie I, Czarne Zacięcie II, Czarne Zacięcie III:

Fort 31 „Św. Benedykt” – fort wieżowy wchodzący w skład Twierdzy Kraków, wybudowany w latach 1853–1856 na Wzgórzu Lasoty w Krakowie, wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego.

Cmentarz Podgórski stary – cmentarz na Wzgórzu Lasoty we wschodniej części zrębu Krzemionek Pogórskich, w Krakowie, w Podgórzu przy al. Powstańców Śląskich 1.

Willa Kryształ (także Pałacyk Kryształ) – kamienica, znajdująca się w Krakowie, w dzielnicy XIII przy ulicy Lwowskiej 30, w Podgórzu. Budynek, w stylu historyzmu z elementami neobaroku, wzniesiono w latach 1889–1891 według projektu Stanisława Serkowskiego dla L. Struzika. Był on właścicielem zbudowanej w głębi parceli Parowej Fabryki Cukrów i Czekolady „Kryształ”. Pałacyk charakteryzuje się bogatą dekoracją architektoniczną: obramienia okien, wnęki okienne zdobią putta, na dachu po bokach dwa hełmy, brama wjazdowa z kratą. We wnętrzu znajduje się klatka schodowa z kutymi balustradami i ceramiczna okładzina. W 1922 roku po prawej stronie frontowego budynku dobudowano oficynę, w której mieściły się hale fabryczne i pomieszczenia magazynowe. Nazwa wilii, kojarząca się z nazwą fabryki słodyczy działającej od 1916 roku, jest związana głównie z jej znakiem firmowym – soból (od nazwiska Sobolewskich, cukierników z Warszawy, którzy opracowali metodę wytwarzania wyrobów cukierniczych) trzymający w łapkach kryształek cukru.

Kraków Podgórze – kolejowy przystanek osobowy oraz posterunek odgałęźny w Krakowie, w województwie małopolskim.

Mural Silva Rerum – wielki mural przedstawiający historię Krakowa od czasów najdawniejszych po współczesność, powstały z okazji 750-lecia lokacji Krakowa. Namalowany został na murze oporowym Wzgórza Lasoty przy al. Powstańców Śląskich, w pobliżu stacji kolejowej Kraków Krzemionki. W maju 2007 roku był prawdopodobnie największym na świecie muralem historycznym (5 m wysokości i 90 m długości). Pomysł zgłoszony został w konkursie na imprezy jubileuszowe przez agencję Zooteka. Projekt graficzny muralu, opracowany przez Jerzego Rojkowskiego (artystę – wówczas studenta Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie) z udziałem merytorycznym Artura L. Zakrzewskiego i Tomasza Kubika (Zooteka) oraz historyków krakowskich, został zatwierdzony przez Radę Programową Obchodów Jubileuszu 750-lecia Lokacji Krakowa oraz zaopiniowany przez Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Mural powstał na zlecenie Urzędu Miasta Krakowa, które było rezultatem wygrania konkursu na imprezy jubileuszowe.

Rotunda na Wzgórzu Lasoty – romańska rotunda z X lub XI w. odkryta na początku XX w. pod kościółkiem św. Benedykta w Krakowie na Wzgórzu Lasoty. Do dziś zachowały się jedynie ruiny nie udostępniane zwiedzającym. W czasie prac związanych z odnawianiem Wawelu w latach 1914-1917 profesor Szyszko–Bohusz odkrył tam rotundę Najświętszej Marii Panny datowaną na X wiek. W 50 lat po jej odkryciu ekipa archeologów Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem profesora doktora Wiktora Zina dokonała na Górze św. Benedykta odkrycia. Okazało się, że z jej szczytu wznosiła się kiedyś nad Krakowem świątynia podobna do wawelskiej. Badania archeologiczne doprowadziły do ustalenia, że na miejscu dzisiejszego kościoła św. Benedykta stała rotunda. Średnica wewnętrzna nawy wynosiła około 6 m, a absydy 3,2 m. Rotunda zbudowana była z płasko łupanych elementów piaskowych, układanych na zaprawie gipsowej. Wykop w posadzce ceramicznej i usunięcie spod niej gruzu, na którym była ułożona, ujawniły wykonane z gipsu fragmenty pierwotnej posadzki rotundy, a pod nią, w cieniutkiej warstwie przykrywającej skaliste podłoże, szczątki ceramiki datowanej, podobnie jak rotunda, na wiek X-XI. Natrafiono również na płytę z reliefem krzyża, która była prawdopodobnie nagrobkiem i znajdowała się wewnątrz rotundy. Trafiono także na wykute w skale ślady tras fundamentowych, powiązane z rotundą, z których dwie równoległe, usytuowane w kierunku od wschodu do zachodu, liczą powyżej dziesięciu metrów długości. Pozwoliło to profesorowi Wiktorowi Zinowi zrekonstruować pierwotny kształt budowli stojących na tych fundamentach, która jego zdaniem była być może palatium, czyli wczesnoromańską siedzibę książęcą, w której rotunda była miejscem kultu, a łącząca się z nią prostokątna budowla, rezydencją księcia i jego dworu. Pogląd ten jest jednak na razie jedynie hipotezą. W XII wieku, na pozostałościach rotundy wzniesiono nowy kościół pw. św. Benedykta o prostokątnym prezbiterium i nawie zbliżonej w formie do kwadratu. Do jej budowy użyto wapienia i wapiennej zaprawy, co umożliwiło dokładne rozróżnienie pozostałości obu świątyń. Pod obecną barokową posadzką odkryto drugą, ceramiczną pochodzącą prawdopodobnie z XVI wieku.

Zajazd Pod św. Benedyktem (także: Dworek pod św. Benedyktem) – zabytkowy, barokowo-rokokowy zajazd zbudowany w latach 1780–1798. Budynek usytuowany jest w Podgórzu, na terenie obecnej krakowskiej dzielnicy XIII Podgórze, przy skrzyżowaniu ulic Limanowskiego i Powstańców Wielkopolskich.

Kraków Krzemionki – do 2017 osobny przystanek osobowy w Krakowie, w województwie małopolskim, a od marca 2018 Peron 2 przystanku Kraków Podgórze. Swoją nazwę zawdzięczał Krzemionkom Podgórskim – wzgórzu, na którym się znajduje. W jego pobliżu znajduje się Kopiec Krakusa oraz mural Silva Rerum przedstawiający historię Krakowa. W latach 1950–1960 przystanek został przebudowany (tory kolejowe przełożone zostały na drugą północną stronę budynku stacyjnego, który nie stoi teraz równolegle do torów). 16 września 2015 PKP Polskie Linie Kolejowe podpisały z konsorcjum Budimex i Ferrovial Agroman umowę na budowę łącznicy łączącej stację Kraków Bonarka z obecnym przystankiem Kraków Zabłocie, która pozwoli pociągom z Krakowa Głównego na przejazd do Zakopanego, Oświęcimia i Skawiny z pominięciem przystanku Kraków Krzemionki i stacji Kraków Płaszów, na której konieczna jest zmiana czoła pociągu. 13 marca 2016 ze względu na budowę łącznicy przystanek Krzemionki został tymczasowo zamknięty. W czerwcu zakończono budowę peronu i 24 czerwca przystanek został ponownie otwarty. Obok, na północ od przystanku, na nowo powstałej linii kolejowej 624 wybudowano przystanek Kraków Podgórze.

Kościół św. Benedykta – zabytkowy kościół rzymskokatolicki znajdujący się w Krakowie na Wzgórzu Lasoty w Podgórzu. Jest to najmniejszy kościół w Krakowie, powstały na miejscu poprzedniej świątyni w kształcie rotundy pochodzącej z ok. 1000 r. Wzniesiony jest na Wzgórzu Lasoty, na skraju wyniosłego (235 n.p.m.) skalistego garbu Krzemionek Podgórskich. Dawniej był otwierany jedynie dwa razy w roku: na odpust w uroczystość św. Benedykta (11 lipca) oraz w pierwszy wtorek po Wielkanocy w czasie uroczystości Rękawki. Obecnie można go zwiedzać we wszystkie soboty wakacji.

Wzgórze Lasoty – wzgórze w Krakowie należące do zespołu wapiennych wzgórz Krzemionek Podgórskich. Opisywane też było jako Lasotyn (1825), wzgórze Lassoty (1860), Góra św. Benedykta, wzgórze Lassota (Jerzy Gąssowski, 1960). Nazwa wzgórza pochodzi od starosłowiańskiego imienia Lasota. Historyczne wzgórze Lasoty, na którym wznosi się Kopiec Krakusa, należało pierwotnie do rodziny Awdańców, polskiej szlachty pochodzenia skandynawskiego i nazwą upamiętnia komesa Lassotę Lassote castellanus Cracovie. Na wzgórzu w X lub XI w. zbudowano romańską rotundę połączoną z palatium. Na jej fundamentach w XII w. wybudowano niewielki kościół św. Benedykta. W latach 1853–1856 w pobliżu kościółka zbudowano Fort 31 „Benedykt” stanowiący element austriackiej Twierdzy Kraków. Na Wzgórzu Lasoty istniał jeden z najstarszych kamieniołomów Krakowa – Kamieniołom pod św. Benedyktem. Jego pozostałością jest wznoszący się nad ulicami Rękawka i Wielicka pionowy mur skalny. Jest on obiektem wspinaczki skalnej. Przez wspinaczy opisywany jest jako Niski Mur, Esteci i Mur za Szkołą. Na południowo-wschodnim stoku wzgórza znajduje się Stary Cmentarz Podgórski założony w XVIII w. W czasie II wojny światowej wzdłuż północnego stoku wzgórza przebiegała granica krakowskiego getta, w którym Niemcy zamordowali kilka tysięcy ludzi. Obecnie na Wzgórzu Lasoty odbywają się coroczne obchody święta Podgórza oraz tradycyjne obchody Rękawki. Na wzgórzu znajduje się także plac Lasoty ukształtowany na początku XX w. podczas budowy secesyjno-modernistycznego osiedla willowego (np. zabytkowa Willa Julia). Plac ten w latach 1923–1952 zwany był placem Lasoty, w latach 1952–1991 – placem Aleksandra Kostki-Napierskiego, a następnie ponownie został przemianowany na plac Lasoty. Na murze oporowym Wzgórza Lasoty ciągnącym się wzdłuż al. Powstańców Śląskich w 2007 r. namalowano mural Silva Rerum przedstawiający historię Krakowa.