Archiwum Wojskowe w Toruniu

Fort św. Jakuba w Toruniu (również Fort Jakuba, niem. Jakobsfort) – fort znajdujący się przy ul. gen. Sowińskiego 9 w Toruniu. Został zbudowany w latach 1828–1833, jako jeden z pierwszych elementów obrony Twierdzy Toruń. Jego zadaniem była obrona Torunia od wschodu. Stracił swoje militarne znaczenie po włączenia Torunia do Polski w 1920 roku. Obecnie po Forcie zachowała się wyłącznie redita. W 1818 roku przygotowano plany pod budowę twierdzy. Fort Jakuba był budowany równocześnie z Przyczółkiem Mostowym. Plan budowy fortu zatwierdzono prawdopodobnie 20 grudnia 1827 roku. Pracę budowlane rozpoczęto ok. 1828 roku. Jako datę zakończenia budowy podaje się rok 1833, jednak według relacji Udo von Bonina, prace wykończeniowe trwały do 1840 roku. Został zbudowany jako samodzielna cytadela, otwarta od strony miasta, o rozpiętości 300 m. W centrum znajdowała się 3-kondygnacyjna, 3-skrzydłowa redita koszarowa, mająca zaokrąglone końce bocznych skrzydeł. Redita od wschodu była zasłonięta wałem o grubości ponad 30 m. Po 1920 roku zniwelowano większość obwodów wałów wokół Fortu, zasypano fosy oraz rozebrano budowle na placu broni i inne elementy murowane. Umocnienia ziemne przekształcono w poł. lat 30. XX wieku, podczas budowy ul. Traugutta. Na pocz. lat 50. XX wieku teren Fortu opuściło wojsko. Reditę przeznaczono do celów mieszkaniowych. W 2010 roku rozpoczęto program wykwaterowań z mieszkań ulokowanych w dawnej redicie.

Dawna wozownia artyleryjska przy ul. Józefa Chłopickiego 4 w Toruniu – dawna wozownia artyleryjska zbudowana w latach 1880–1884, element Twierdzy Toruń stanowiący jeden z kilku obiektów zaplecza Fortu św. Jakuba. Obecnie siedziba hotelu Przystanek Toruń. Obiekt wpisany jest do gminnej ewidencji zabytków (nr 1349).

Park Glazja – park na Jakubskim Przedmieściu w Toruniu. Zajmuje powierzchnię 5,5 ha (według innego źródła: 5,6 ha). Park mieści się na terenie od ronda przy planu Pokoju Toruńskiego do skrzyżowania ulicą Waryńskiego z ulicą Antczaka. Na obszarze parku występują: graby pospolite, lipy drobnolistne, bukszpany, derenie białe, lebiodki oraz byliny, żywopłoty, trawy ozdobne i pnącza. Część roślin pojawiła się w parku po 2020 roku. Park powstał na terenie, gdzie wcześniej mieścił się stok bojowy Fortu św. Jakuba. Stok przybrał formę parkową po 1945 roku. W latach 90. XX w. uporządkowano drzewostan. W kwietniu 2020 roku zakończono rewitalizację parku. Podzielono teren na trzy strefy. W części północno-zachodniej wybudowano place zabaw i siłownię, wchodzące w skład strefy rekreacji intensywnej. W centralnej części parku zlokalizowano strefę ciszy, a we wschodniej strefę spontanicznego wypoczynku i rekreacji. Zmodernizowano oświetlenie i ciągi komunikacji pieszej i rowerowej, zainstalowano monitoring oraz oddano do użytku stoły szachowe. Podczas rewitalizacji wyposażono park w ławki, leżaki, kosze na odpady i stojaki rowerowe. Wybudowano również budki dla ptaków i domki owadów. Koszt rewitalizacji wyniósł 4,7 mln zł. Część pieniędzy podchodzi z funduszy unijnych – Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014–2020 kwotą ok. 2,15 mln zł. W parku mieści się taras widokowy na dolinę Wisły i stok bojowy przy Forcie św. Jakuba.

Toruń Miasto – trzeci co do wielkości dworzec kolejowy na terenie Torunia. Według klasyfikacji PKP ma kategorię dworca aglomeracyjnego.

Most z 1884 roku w Toruniu – dawny most mieszczący się na placu Pokoju Toruńskiego w Toruniu, zbudowany w latach 1882–1884, odnaleziony podczas prac remontowanych 19 lutego 2018 roku. Stalowy most wybudowano na fosie zewnętrznej dawnej kurtyny północnej wybudowanej w latach 1883–1887 i należącej do wewnętrznego pierścienia Twierdzy Toruń. Łączył obecne ulice Dobrzyńską i Skrzyńskiego z drogą prowadzącą do Fortu II (ob. Fort IV). Most był podparty na pięciu kolumnach, tworzących półkoliste ażurowe arkady. Przyczółki wykonano z cegły licowej, a zwieńczenia muru z bloków granitowych.

Pomnik 63 Pułku Piechoty w Toruniu – pomnik wykonany ku czci żołnierzy 63-go Pułku Piechoty, poległych podczas wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Pomnik odsłonięto w 1931 roku. Mieścił się on na placu Pokoju Toruńskiego. Monument zaprojektował Kazimierz Ulatowski, dekoracje rzeźbiarską Ignacy Zelek. Pomnik został zburzony przez niemieckie władze okupacyjne w 1939 roku. Na miejscu dawnego pomnika postawiono granitowy głaz z tablicą upamiętniającą żołnierzy 63. Toruńskiego Pułku Piechoty poległych w obronie Polski podczas II wojny światowej. Głaz odsłonięto 31 sierpnia 2009 roku.

Plac Pokoju Toruńskiego w Toruniu (również rondo Pokoju Toruńskiego) – rondo znajdujące się na w centrum Torunia. Na terenie placu Pokoju Toruńskiego znajdowały się obiekty wchodzące w skład wewnętrznego pierścienia Twierdzy Toruń. Część obiektów zachowała się do czasów współczesnych. Były to: Brama Lubicka – zbudowana w latach 1880–1885, rozebrana w latach 1921–1922; Brama Kolejowa – zbudowana po 1880, położona w południowo-zachodniej części ronda. Jest to jedyna zachowana XIX-wieczna brama Twierdzy Toruń. Pozwalała na bezpieczny wjazd pociągów do środka twierdzy po linii kolejowej ułożonej na poziomie dna fosy; most – zbudowany w latach 1882–1884, wykorzystywany do wyprowadzania ruchu z miasta przez Bramę Lubicką w stronę przedmieść. Obiekt był w użyciu do lat 20. XX wieku. Został odnaleziony 19 lutego 2018 roku w czasie budowy kolektora kanalizacji deszczowej w ramach remontu placu bp. Jana Chrapka. Po pracach budowlanych most ponownie zasypano. Dawniej na placu Pokoju Toruńskiego mieścił się Pomnik 63. Pułku Piechoty w Toruniu. Został zaprojektowany przez Kazimierza Ulatowskiego. Rzeźby do pomnika wykonał Ignacy Zelek. Pomnik wyburzyła armia niemiecka w 1939 roku. 31 sierpnia 2009 roku odsłonięto głaz z tablicą upamiętniającą żołnierzy 63. Toruńskiego Pułku Piechoty poległych w obronie Polski podczas II wojny światowej. W 2019 roku na placu przeprowadzono prace drogowe, mające na celu ograniczenie prędkości samochodów i zmniejszenie liczby miejsc grożących kolizją drogową. Około 1898 roku na placu zbudowano wiadukt kolejowy. Pod wiaduktem przebiega tunel. Pierwotnie znajdowały się w nim dwa tory kolejowe. Drugi tor rozebrano w 1987 roku w ramach elektryfikacji odcinka Toruń Główny–Toruń Wschodni.

Brama Lubicka – wschodnia brama miejska znajdująca się w pobliżu ul. Dobrzyńskiej, element Twierdzy Toruń. Została oddana do użytku w październiku 1894 roku. W jej pobliżu znajdowały koszary wybudowane w tym samym roku. Brama Lubicka istniała co najmniej do 1925 roku. Do bramy prowadził XIX-wieczny most, zasypany w latach 20. XX wieku, odnaleziony w 2018 roku podczas budowy ronda Pokoju Toruńskiego.

Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu – pomnik znajdujący się w południowej części pl. 18 Stycznia w Toruniu, w pobliżu budynku dworca kolejowego Toruń Miasto. Autorem monumentu jest Michał Rosa. Pomnik powstał z inicjatywy Alojzego Liegmanna – kolejarza i dawnego hitlerowskiego więźnia osadzonego w 1939 roku w toruńskim forcie VII. Pomnik został uroczyście odsłonięty 8 maja 1976 roku. Monument składa się z czterech granitowych bloków oraz obelisku usytuowanych na niskim postumencie. Obelisk wieńczy wykonane z brązu skrzydlate koło (godło kolejarskie). Na jednym z bloków znajduje się tablica pamiątkowa z napisem: Chwała kolejarzom – ofiarom faszyzmu. Pomnik odnowiono w trakcie budowy węzła przesiadkowego przy dworcu Toruń Miasto.

Budynek przy placu 18 Stycznia 4 w Toruniu – dawny budynek dawnego Inspektoratu Kolei Królewskich, zbudowany w 1892 roku. Na mocy decyzji Dyrekcji Polskich Kolei Państwowych w Gdańsku w 1952 roku założono w budynku Obwodową Przychodnię Lekarską PKP. Od 1 sierpnia 2013 roku działa tu Centrum Medyczne „OLK-MED” Sp. z o.o.. Budynek figuruje w gminnej ewidencji zabytków pod nr 2107.

Koszary artylerii w Toruniu – zespół koszarowy znajdujący się na Przedmieściu św. Katarzyny w Toruniu, w kwartale między ulicami: Dobrzyńska-Piastowska-Skrzyńskiego. Został zbudowany w latach 1880–1882. W skład kompleksu wchodzi kilkanaście budynków: dwa budynki koszarowe wzdłuż ul. Skrzyńskiego i Dobrzyńskiej, budynek podoficerski, budynek sztabu i dowódcy, dyżurka, wartownia, kasyno, kuchnia, stołówka, budynek warsztatowy z kuźnią.

Kamienica przy ul. Piastowskiej 7 w Toruniu – dawny Hotel Dworcowy (niem. Bahnhofs Hotel), następnie dom studencki, znajdujący się na Przedmieściu św. Katarzyny w Toruniu. Budynek został zbudowany w 1909 roku. Pierwotnie mieścił się tutaj Hotel Dworcowy liczący 30 pokoi i restaurację. W 1952 roku obiekt przejął i zagospodarował na swoje potrzeby Uniwersytet Mikołaja Kopernika, lokując w nim dom studencki. W 1956 roku budynek wyremontowano i przekształcono w koedukacyjny Dom Studencki nr 4, przeznaczony dla małżeństw studenckich. W 1970 roku w kamienicy władze uczelni zorganizowały Katedrę Archeologii Polski i Powszechnej oraz Katedrę Etnografii. W 1974 roku akademik zlikwidowano, a w 1981 roku Instytut przeniesiono do budynku przy ul. Szosa Okrężna 56. Kamienica figuruje w gminnej ewidencji zabytków (nr 2101)