Śluza Katedralna

Galeria Śluza – placówka kulturalna i przestrzeń wystaw czasowych w Poznaniu, będąca częścią Poznańskiego Centrum Dziedzictwa. Galeria zlokalizowana jest w zabytkowym budynku zachodniego przyczółku dawnej Śluzy Katedralnej oraz w bezpośrednim sąsiedztwie rzeki Cybiny. Obiekt łączy się szklaną kładką z budynkiem Bramy Poznania. Wystawy prezentowane są od 2014 roku i dotyczą tematyki historycznej oraz artystycznej.

Wikariówka przy ul. Posadzego 7 (także: kanonia) – dom wikariusza bazyliki archikatedralnej w Poznaniu zlokalizowany przy ul. ks. Ignacego Posadzego (dawniej Wikariackiej – północna strona), w północnej części Ostrowa Tumskiego, w pobliżu dawnej, pruskiej śluzy katedralnej. Jest najstarszym zachowanym budynkiem konstrukcji ryglowej w mieście.

Poznańskie Centrum Dziedzictwa, PCD (do 2020 roku Centrum Turystyki Kulturowej TRAKT) – samorządowa instytucja kultury Miasta Poznania, wpisana do Rejestru Instytucji Kultury Miasta Poznania pod numerem XIV. Głównym celem działalności Centrum jest upowszechnianie, interpretowanie i ochrona dziedzictwa Poznania, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru Ostrowa Tumskiego oraz Pomnika Historii „Poznań – historyczny zespół miasta". Instytucja ma siedzibę w Bramie Poznania.

Brama Poznania ICHOT, wcześniej ICHOT (Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego) – placówka kulturalna w Poznaniu, zajmująca się prezentowaniem, interpretacją i promocją historii i dziedzictwa Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. Mieści się w kompleksie obiektów zlokalizowanym w najstarszej części miasta, na Śródce i Ostrowie Tumskim w pobliżu mostu Jordana, na brzegu Cybiny. Kompleks składa się z współczesnego budynku głównego oraz odrestaurowanego budynku Śluzy Katedralnej, połączonych przerzuconą nad Cybiną kładką. Brama Poznania ICHOT jest prowadzona przez Poznańskie Centrum Dziedzictwa – samorządową instytucję kultury miasta Poznania, i jest jej siedzibą. Zasadniczą część kompleksu Bramy Poznania ICHOT zajmuje multimedialna ekspozycja poświęcona przeszłości i współczesności Ostrowa Tumskiego w Poznaniu. W budynku Śluzy Katedralnej obecnie mieści się Galeria Śluza, przeznaczona na wystawy czasowe. W Bramie Poznania ICHOT prowadzona jest także działalność edukacyjna, wydawnicza, szkoleniowa, popularyzacyjna i inna działalność kulturalna w zakresie turystyki kulturowej.

Rezerwat Archeologiczny Genius Loci – rezerwat archeologiczny, zlokalizowany na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, przy ul. ks. Ignacego Posadzego 3, eksponujący pamiątki początków państwa polskiego i miasta Poznania. Jest filią poznańskiego Muzeum Archeologicznego.

Archiwum Archidiecezjalne zostało założone w 1925 r., staraniem biskupa Stanisława Łukomskiego, ówczesnego sufragana poznańskiego oraz archiwariusza diecezjalnego ks. Edmunda Majkowskiego, jako osobna instytucja diecezjalna, rządząca się własnymi prawami, posiadająca osobowość prawno-koscielną. Na miejsce archiwum wybrano budynek dawnej siedziby sławnej Akademii Lubrańskiego, który odpowiednio dostosowano architektonicznie, do potrzeb nowo powstałej instytucji. Pierwszym dyrektorem archiwum został ks. Edmund Majkowski (1925-1933), po nim kolejno, ks. Józef Nowacki (1933-1964), ks. Stefan Hain (1964-1971), ks. Marian Banaszak (1971-1990), ks. Konrad Lutyński (1991-2002) oraz ks. Roman Dworacki (od 2002). W początkowym okresie kładziono znaczny nacisk na koncentracje archiwaliów, ale po objęciu dyrekcji przez ks. prof. Nowackiego rozpoczęła się fachowa inwentaryzacja całego zasobu, umożliwiająca korzystanie ze zbiorów przez historyków. W latach siedemdziesiątych, gdy dyrektorem był ks. prof. Marian Banaszak, zorganizowano w archiwum pierwszą pracownię introligatora i konserwatora. Rozpoczęto oprawianie XIX-wiecznego zespołu akt z Kancelarii Arcybiskupiej. Przystąpiono także do systematycznej konserwacji najbardziej zniszczonych ksiąg staropolskich. Od 1992 r. rozpoczęto stosować nową metodę konserwatorską przy wzmacnianiu kart i uzupełnianiu ubytków masą papierową. Cały zbiór archiwaliów z okresu staropolskiego został sfotografowany na mikrofilmach, podobnie jak zbiór ksiąg metrykalnych (łącznie stanowi to ok. 1100 rolek). Rozpoczęto również opracowywanie informacyjnych baz komputerowych. Od 1997 r. archiwum posiada własną stronę w Internecie, na której oprócz najpotrzebniejszych informacji o funkcjonowaniu instytucji znajdują się także odsyłacze do katalogu ksiąg metrykalnych.

Pomnik Jana Kochanowskiego – pomnik poety Jana Kochanowskiego zlokalizowany w Poznaniu, na terenie Ostrowa Tumskiego, na skwerze przy budynku Akademii Lubrańskiego (ul. Lubrańskiego 1). Pomnik stoi na miejscu dawnej jamy śmietnikowej, w której podczas badań archeologicznych w początkach XXI wieku odkryto bogaty zbiór zastawy stołowej i naczyń kuchennych z różnych czasów. Kamień węgielny pod monument wmurowano z okazji 300-lecia śmierci poety w 1884, a w 1885 pomnik odsłonięto. Autorem dzieła (w formie obelisku) był Antoni Krzyżanowski – cieśla, budowniczy i polski działacz niepodległościowy. Medalion z portretem Kochanowskiego wykonał Wiktor Brodzki (autor m.in. nagrobka Laury Przeździeckiej w Kamieńcu Podolskim). Prace wykonano za fundusze pochodzące ze zbiórki publicznej. W 1927 obiekt przeniesiono pod probostwo katedralne, w 1940 zniszczono, w 1984 zrekonstruowano (projekt: Jerzy Sobociński, fundator: miasto), a w 2002 przemieszczono na obecne miejsce ekspozycji (kolidował z budowanym wtedy pomnikiem Jana Pawła II). Cokół obiektu jest kamienny, a płyty brązowe. Jan Kochanowski był w latach 1564-1574 prepozytem kapituły katedralnej w Poznaniu, co wiązało się podówczas z bardzo wysokimi dochodami – jednymi z najwyższych w życiu poety, który nigdy nie przebywał w Poznaniu. W niewielkim oddaleniu stoi pomnik kard. Augusta Hlonda.

Akademia Lubrańskiego (łac. Collegium Lubranscianum) – uczelnia wyższa działająca w Poznaniu w latach 1519–1780, założona przez biskupa poznańskiego Jana Lubrańskiego. Akademia rządziła się swoimi prawami, a w XVII i XVIII w. posiadała także samorządną konwokację profesorów, zorganizowaną na wzór konwokacji Akademii Krakowskiej. W 1780 szkołę przejęła Komisja Edukacji Narodowej, łącząc ją z Akademią Wielkopolską i przekształcając w szkołę wojewódzką dla województwa poznańskiego. Szkoła posiadała bogatą bibliotekę, sukcesywnie powiększaną o zapisy licznych fundatorów i produkcję, działającej przy Akademii od 1689 r., Drukarni Akademickiej. Związane z nią były także bursy uczniowskie: Rozdrażewskich, Szołdrskich, Krzyckich, Zalaszowskiego oraz Kralla (ta ostatnia najprawdopodobniej nie została uruchomiona). Budynek wchodzi w skład zabytków i atrakcji trasy turystycznej Traktu Królewsko-Cesarskiego.

Biblioteka Akademii Lubrańskiego – biblioteka założona w Poznaniu w 1519 roku przez Jana Lubrańskiego. Biblioteka stanowiła część fundacji Akademii Lubrańskiego. Fundamentem jej zasobów stanowił księgozbiór Lubrańskiego. W XVII wieku została powierzona Akademii Krakowskiej. Od 1689 roku posiadała własną drukarnię. W 1780 roku wraz ze zlikwidowaniem Akademii, zamknięta została i biblioteka, której zasoby zostały przekazane pod nadzór Komisji Edukacji Narodowej. Miała zostać przekazana do planowanej Akademii Wielkopolskiej, ale ostatecznie w 1784 roku księgozbiór trafił do Wojewódzkiej Szkoły Wydziałowej, a większą jej część trafiła do Gimnazjum św. Marii Magdaleny. W wieku XVIII w budynku gimnazjum powstała biblioteka kapitulna a w latach 1924 – 1925 Archiwum Archidiecezjalne Biblioteka liczyła kilka tysięcy woluminów, głównie klasyków starożytnych. Prócz księgozbioru Lubrańskiego w jej skład wchodziły woluminy pochodzące z darów kanoników poznańskich m.in. Mikołaja Zalaszowskiego oraz druki pochodzące z Biblioteki kapitulnej wcielonej w 1628 roku.

Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu – muzeum gromadzące obiekty sztuki sakralnej. Jedna z najstarszych tego typu instytucji w kraju i jedna z pierwszych placówek muzealnych w Poznaniu. Muzeum wchodzi w skład obiektów i atrakcji trasy turystycznej Traktu Królewsko-Cesarskiego.

Kanonia przy ul. Ostrów Tumski 11 w Poznaniu – jedna z kanonii zbudowanych w obrębie Ostrowa Tumskiego w Poznaniu w ramach zespołu zabudowy związanej z poznańską kapitułą katedralną. Jest jedną z najstarszych i najcenniejszych kanonii poznańskich. Stoi na północ od psałterii i kościoła Najświętszej Marii Panny.

Pomnik Augusta Hlonda – pomnik kardynała Augusta Hlonda, zlokalizowany w Poznaniu, na Ostrowie Tumskim, bezpośrednio przed gmachem Seminarium dla Polonii Zagranicznej przy ul. Lubrańskiego. Monument, reprezentujący bardzo tradycyjne formy pomnikowe (cokół + postać) został stworzony przez Jerzego Sobocińskiego w 1981 (odsłonięcie w setną rocznicę urodzin patrona). Postać wykonana jest z brązu, cokół z granitu, a liternictwo z mosiądzu. Na cokole umieszczona jest sentencja łacińska Ut unum sint – Aby byli jedno i stylizowany na odręczny autograf patrona. Upamiętnienie Augusta Hlonda w tym miejscu, wiąże się z powołaniem przez niego do życia Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej (8 września 1932) i budową sąsiadującego z pomnikiem gmachu uczelni tego zgromadzenia (1936, projektował Stefan Cybichowski).