Brama Wazów na Wawelu

Bastion Władysława IV – część fortyfikacji Wzgórza Wawelskiego. Budowla zwana obecnie bastionem Władysława IV jest pozostałością po jednej z trzech gotyckich baszt, które osłaniały bramę zw. Dolną lub Pierwszą, stanowiącą od XIV do XIX w. główną bramę wjazdową na Wawel. Baszty te zostały wzniesione prawdopodobnie za panowania Władysława Jagiełły. W XVI wieku w wyniku kilkakrotnych prac budowlanych przekształcona została w basteję, a w okresie panowania Władysława IV prawdopodobnie nadbudowana (1644–1646). W latach 1739–1740 była naprawiana pod kierunkiem architekta Franciszka Torianiego. Obniżono ją w latach 1821–1828, w czasie likwidacji sąsiedniego zespołu fortyfikacyjnego bramy Dolnej, a na szczycie umieszczono kolisty podest z balustradą. W 1921 r. ustawiono na nim pomnik Tadeusza Kościuszki, dzieło Leonarda Marconiego. Obecny posąg, odlany w 1960 jest darem miasta Drezna, gdyż poprzedni został zniszczony przez hitlerowców w 1940 roku.

Kaplica Trójcy Świętej, zwana królowej Zofii oraz Seminaryjską – rzymskokatolicka kaplica kościoła św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu. Znajduje się przy zachodnim końcu nawy północnej, po lewej stronie wejścia do katedry.

Kaplica pod wezwaniem Męki Pańskiej, zwana Czartoryskich, pierwotnie kapitularz – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie. Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu. Znajduje się w przyziemiu wieży Zegarowej, przy północnej nawie bocznej katedry, na zachód od sieni, prowadzącej do kapitularza. Z początku kaplica pełniła funkcję kapitularza katedralnego, przeniesionego w XVII w. do osobnego budynku. Na mauzoleum rodowe Czartoryskich zaadaptowano ją w XIX w. Wówczas także przebito wejście do pomieszczenia po dawnej kaplicy Hinczy z Rogowa, w której to zrobiono zejście do Grobów Królewskich.

Wieża Zegarowa (Salomonowa) – jedna z trzech wież katedry wawelskiej, najwyższa budowla wzgórza wawelskiego.

Muzeum Katedralne imienia Jana Pawła II – prywatna instytucja kultury powstała w 1978 roku. Jest własnością parafii archikatedralnej św. Stanisława Biskupa Męczennika i św. Wacława. Siedzibą muzeum jest Dom Katedralny na wzgórzu wawelskim w Krakowie.

Pomnik Tadeusza Kościuszki – pomnik konny w Krakowie na Wawelu poświęcony bohaterowi narodowemu Tadeuszowi Kościuszce. Jest wspólnym dziełem lwowskiego rzeźbiarza Leonarda Marconiego i Antoniego Popiela. Projekt pomnika (1/4 wielkości) wykonał Leonard Marconi. Po jego śmierci model w naturalnej wielkości przygotowali Antoni Popiel z Giovanim Giovanettim. Odlew z brązu w 1900 roku wykonała firma Władysław Dedrzeński i Spółka z Podgórza. Pomnik powstał z inicjatywy Towarzystwa im. Tadeusza Kościuszki. Miał stanąć na Rynku w Krakowie (od strony ulicy Szewskiej). Z powodu braku zgody co do miejsca ustawienia, był przechowywany w magazynie w Podgórzu, a następnie kilka lat przestał na dziedzińcu budynku straży pożarnej przy obecnej ulicy Westerplatte. Ostatecznie 20 grudnia 1921 ustawiono go na Wawelu, na bastionie króla Władysława IV Wazy. W czasie II wojny światowej, 17 lutego 1940, pomnik został zniszczony przez Niemców. W 1960, jako jedyny pomnik w Polsce został zrekonstruowany przez stronę niemiecką i jako dar mieszkańców Drezna dla Krakowa powrócił na swoje dawne miejsce. Przypomina o tym pamiątkowa tablica umieszczona na ceglanym murze bastionu: W roku 1978 kopia pomnika została podarowana Polonii w Detroit.

Kaplica Świętokrzyska, zwana także Jagiellońską, pod wezwaniem Świętego Krzyża i Ducha Świętego – jedna z dziewiętnastu kaplic katedry wawelskiej. Znajduje się w zachodnim końcu południowej nawy bocznej. W roku 2008 została udostępniona do zwiedzania.

Nagrobek Kazimierza IV Jagiellończyka – jeden z ważniejszych przykładów późnogotyckiej rzeźby w Polsce, dzieło Wita Stwosza. Znajduje się przy południowo-zachodnim narożniku kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na Wawelu w Krakowie.

Dom Katedralny, zwany także Domem Rorantystów i Mansjonarzy – budynek nr 2 na wzgórzu wawelskim w Krakowie, przylegający od północy do murów fortyfikacyjnych. Wznosi się między budynkiem dawnego Seminarium Duchownego, a bramą Wazów.

Kaplica Hińczy z Rogowa, pod wezwaniem świętych Młodzianków – nieistniejąca kaplica katedry wawelskiej. Znajdowała się w północnej nawie bocznej, pomiędzy kaplicą świętego Mikołaja a kapitularzem.

Kaplica Potockich, zwana także Różyców oraz Padniewskiego, pod wezwaniem Oczyszczenia Najświętszej Panny Marii – jedna z dziewiętnastu kaplic katedry wawelskiej. Znajduje się w południowej nawie bocznej, na zachód od kaplicy Szafrańców.

Nagrobek Władysława III Warneńczyka znajduje się w katedrze wawelskiej pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od północnej. Nagrobek Władysława III Warneńczyka jest cenotafem, ponieważ ciała poległego w bitwie pod Warną (1444) króla nigdy nie odnaleziono. Umowę na jego wykonanie podpisał 10 stycznia 1903 kardynał Jan Duklan Puzyna, wykonał go w Rzymie z czerwonego marmuru i brązu Antoni Madeyski. W kwietniu 1906 został on umieszczony w katedrze wawelskiej, a jego oficjalne odsłonięcie nastąpiło 7 lipca 1906. Jest jednym z najlepszych w Polsce przykładów historyzującej rzeźby nagrobnej. Nawiązuje do gotyckich tumbowo-baldachimowych sarkofagów królewskich z katedry. Na wierzchu tumby postać młodego króla w pełnej zbroi jako rycerza i obrońcy chrześcijaństwa ze Szczerbcem w rękach. Pod nogami monarchy figura młodego lwa jest atrybutem siły i męstwa, brak innych atrybutów władzy królewskiej z wyjątkiem korony wskazuje na chęć podkreślenia nie tyle godności monarszej, co gloryfikacji zmarłego jako rycerza. Na bokach tumby widoczny jest fryz z herbów Polski i Węgier.