Kurza Stopka na Wawelu

Wieża Zygmunta III Wazy – jedna z czterech wież mieszkalnych Zamku Królewskiego na Wawelu, znajdująca się w północno-wschodnim narożniku. Barokową wieżę wzniesiono w latach 1601-1603 według projektu Giovanniego Trevana. Na widoku autorstwa Egidiusa van der Rye opublikowanym w atlasie Civitates orbis terrarum z 1617 roku, wieża miała wysoki rozbudowany hełm. Restaurowana w latach 1912–1914 i 1917–1920. Parter wieży zajmuje sala z regaliami Jana III Sobieskiego, wchodząca obecnie w skład ekspozycji Skarbca Koronnego. Sala I piętra znajduje się w obrębie ekspozycji Prywatnych Apartamentów Królewskich, a Gabinet holenderski zajmuje II piętro (ekspozycja Reprezentacyjnych Komnat Królewskich).

Wieża Duńska – jedna z czterech wież mieszkalnych Zamku Królewskiego na Wawelu. Znajduje się przy wschodnim skrzydle rezydencji. Wieża Duńska powstała w wyniku przebudowy istniejącej tu wcześniej wieży z około 1315 roku i określanej mianem „prawdziwej” wieży Łokietkowej (wieża ta powstała w miejscu XII-wiecznego stołpu, którego ściana południowo-zachodnia została częściowo wykorzystana w poprzedniczce Wieży Duńskiej, natomiast narożnik zachodni wtopiony został w mury wysuniętego belwederka zwanego obecnie Kurzą Nogą). W obecnej postaci wieża wzniesiona została na polecenie Władysława Jagiełły pomiędzy końcem XIV wieku a 1424 rokiem, gdy zakwaterowano w niej króla duńskiego. W wieży tej mieszkał w 1424 roku przybyły na koronację Zofii, czwartej żony Jagiełły, król duński Eryk Pomorski. Określenie Dunska Vieza pojawia się po raz pierwszy w rachunkach wielkorządców krakowskich w 1525 r. Wtedy też powstała ciosowa kamienna elewacja. W XVI stuleciu włączono ją w obręb renesansowego zamku. Pomiędzy latami 1529–1531 powstała renesansowa altana na najwyższym piętrze wieży. Po pożarze w 1595 roku dachów i górnej kondygnacji zamku, na polecenie króla Zygmunta III Wazy otwarta altana została zabudowana w celu stworzenia dodatkowych pomieszczeń dla władcy. Król zajął też na swoje potrzeby 1 piętro wieży. W latach 1854–1856 częściowo przebudowana w stylu pseudogotyckim i zwieńczona krenelażem. Przeróbki z XIX wieku zaczęto usuwać w 1914 roku i w latach 1922–1924. W miejscu dawnej altany Adolf Szyszko-Bohusz zaprojektował otwartą loggię kolumnowo-architrową. Restaurowana w latach 1995–1996. Dawniej jedno z wnętrz eksponowano jako Łożnicę Królewską. Obecnie górna część wnętrza to sień i apartament prezydenta Ignacego Mościckiego. W części parterowej dwie sale mieszczą ekspozycję ze Szczerbcem (Sala Jadwigi i Jagiełły) oraz Zbrojownią zamkową.

Ogrody Królewskie – trasa turystyczna na Wawelu otwarta w 2005 roku. Prace archeologiczne na tym terenie rozpoczęły się w latach 90. XX wieku. Archeolodzy z dokumentów i zachowanych inwentarzy zamkowych wiedzieli, że między wschodnim skrzydłem zamku a murem obronnym istniały od XVI wieku ogrody królewskie. Tworzenie ich zaczęło się prawdopodobnie po pożarze wschodniego skrzydła zamku w 1536 roku. Ogród stanowiły krzyżujące się chodniki z cegieł starannie ułożonych na zaprawie, a powstałe pomiędzy nimi kwatery wypełniane były czarną ziemią. W specjalnych dębowych skrzyniach hodowano lecznicze zioła i przyprawy. Poniżej ogrodu królowej Bony znajdował się ogród jej męża króla Zygmunta I Starego, który miał charakter wypoczynkowy. Znajdowała się na jego terenie altana zwana „Rajem”, a rachunki zamkowe wspominają o istnieniu winnicy i ptaszarni. W ogrodzie króla, w pobliżu gotyckiego muru obronnego odkryli archeolodzy świetnie zachowany kilkumetrowej długości odcinek „drogi królewskiej” ułożonej z cegły prowadzącej niegdyś do królewskiej łaźni. To dziś najstarsza ceglana renesansowa droga w Polsce. Ogrody królewskie, chociaż za czasów Wazów zaniedbywane, przetrwały na Wawelu dwa stulecia. Podczas potopu szwedzkiego zniszczono królewską łaźnię. Dalsze zniszczenia spowodowała przebudowa fortyfikacji w XVIII wieku. Ostatecznie jednak zdewastowane zostały podczas zaborów w XIX wieku przez Austriaków, mających na Wawelu swoje koszary wojskowe. Pierwsze plany rekonstrukcji ogrodów na Wawelu pojawiły się w okresie międzywojennym. W czasie II wojny światowej generał-gubernator Hans Frank na ich terenie posiadał korty tenisowe. Podczas II wojny wybudowano w tym rejonie basen przeciwpożarowy, czasem uważany błędnie za osobisty basen Hansa Franka. Obecnie prowadzone prace i udostępniona dla turystów ekspozycja ma na celu jak najwierniejsze odtworzenie wyglądu ogrodów z czasu ich powstania, czyli z okresu renesansu. Korzystając z przekazów historycznych i na podstawie prac archeologicznych udało się bardzo wiernie odtworzyć wygląd ogrodów na dwóch tarasach. Na trzecim, dolnym tarasie nadal prowadzone są jeszcze badania archeologiczne. W dębowych skrzyniach jak dawniej pojawiły się zioła i przyprawy. W niewielkich kwaterach utworzonych przez układ ceglanych chodników posadzono rośliny sięgające swoim rodowodem XVI wieku i pojawiające się w historycznych wawelskich przekazach. Przy zrekonstruowanej pergoli posadzono winorośl oraz starą sprowadzaną do Polski od około 1600 roku odmianę róży francuskiej, której odtworzenia podjęła się jedyna w Polsce szkółka ratująca historyczne odmiany roślin mieszcząca się w Inowrocławiu. W okazałych ceramicznych donicach posadzono oleandry, fuksje i kasje. Wszystko to tworzy unikatowy przykład niewielkiego przyprawowo-wypoczynkowego renesansowego ogrodu królewskiego. Dyrekcja i opiekunowie ogrodu obiecują, że roślinność ogrodu sukcesywnie będzie uzupełniana o kolejne gatunki historycznych odmian roślin uprawianych w XV i XVI wieku.

Zamek Królewski na Wawelu – zabytkowy zamek obronno-rezydencyjny w Krakowie, na wzgórzu Wawelskim. Ma w nim siedzibę instytucja Państwowe Zbiory Sztuki – Zamek Królewski na Wawelu, muzeum o powierzchni 7040 m² z 71 salami wystawowymi.

Komnaty Królewskie na Wawelu – ekspozycja muzealna Zamku Królewskiego na Wawelu – Państwowych Zbiorów Sztuki, powstała z połączenia 3 sal parteru, tworzących mieszkanie wielkorządcy wawelskiego z komnatami 2 piętra zamku wawelskiego, które od czasów królewskich przeznaczone były do celów reprezentacyjnych. Pierwsza ekspozycja muzealna została stworzona w latach 30. XX wieku po odzyskaniu zamku z rąk austriackich w 1905 i koniecznych zabiegach konserwatorskich. Dzisiejszy wygląd wnętrz jest bliski pierwotnemu, dzięki udanej rekonstrukcji przeprowadzonej w okresie międzywojennym pod kierunkiem Adolfa Szyszko-Bohusza. W tym okresie zrekonstruowano stropy i część malowanych fryzów. Obecny układ zwiedzania wnętrz to koncepcja z 1995.

Wieża Jordanka – jedna z czterech wież mieszkalnych Zamku Królewskiego na Wawelu, "wtopiona" skośnie we wschodnie skrzydło rezydencji. Zbudowana została w XIV w. Pierwotnie miała ona charakter obronny. Górną część nadbudowano w latach 1520–1533 w stylu renesansowym. W 1860 założono na wieży nowy hełm w stylu barokowym, który nawiązywał kształtem do hełmu wieży Zygmunta III Wazy i hełmu wieży Jana III Sobieskiego. W sali I piętra znajduje się obecnie gabinet Włoski, wchodzący w skład ekspozycji Prywatnych Apartamentów Królewskich. Natomiast sala II piętra mieściła nieistniejącą już kaplicę pałacową (obecnie nie pełni żadnych funkcji). Sala parteru pozostaje niewykorzystana.

Generalne Gubernatorstwo (kolokwialnie Generalna Gubernia, niem. Generalgouvernement, w skrócie GG, ukr. Генеральна губернія; od 26 października 1939 do 31 lipca 1940 niem. Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete, pol. Generalne Gubernatorstwo dla okupowanych ziem polskich) – quasi-państwo utworzone przez III Rzeszę na podstawie dekretu Adolfa Hitlera z 12 października 1939 z mocą obowiązującą od 26 października 1939, obejmujące część okupowanego wojskowo przez Niemcy terytorium II Rzeczypospolitej, która nie została anektowana bezpośrednio przez III Rzeszę. Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej i wcieleniu 1 sierpnia 1941 dekretem Hitlera tzw. Dystryktu Galicja do Generalnego Gubernatorstwa jego obszar rozpościerał się od Czerwina na północy do Hryniawy na południu, od Częstochowy na zachodzie do Okopów Świętej Trójcy na wschodzie. Na terenie Generalnego Gubernatorstwa nie powstały nigdy żadne polskie struktury władzy kolaborującej z Niemcami, co stanowiło wyjątek wśród krajów europejskich okupowanych przez III Rzeszę. Generalne Gubernatorstwo zarządzane było przez Niemców, którzy stanowili kadrę administracyjną, policyjną i wojskową (z wyjątkiem nielicznych formacji, w których pracowali Polacy, jak np. tzw. granatowa policja). Władzę centralną w Generalnym Gubernatorstwie sprawował rząd Generalnego Gubernatorstwa i Generalny Gubernator, którym przez cały okres okupacji był Hans Frank, rezydujący w Zamku Królewskim na Wawelu w Krakowie. Część nazwy „dla okupowanych ziem polskich” została usunięta tajnym rozporządzeniem Generalnego Gubernatora Hansa Franka z 31 lipca 1940 r. wydanym w oparciu o tajny dekret Hitlera z 8 lipca 1940. OKW w dyrektywie z 15 kwietnia 1940 r. rozważając, czy istnieje jeszcze państwo polskie z którym Niemcy znajdują się w stanie wojny utrzymywało jakoby: Wojna zakończyła się wraz ze zmiażdżeniem Państwa Polskiego, sam Führer dał temu wyraz w październiku 1939 r., likwidując wojskową administrację i zastępując ją cywilną. Sprawy Generalnej Guberni są sprawami wewnętrznoniemieckimi. Proklamacja Generalnego Gubernatorstwa przez Rzeszę była sprzeczna z prawem międzynarodowym (konwencja haska IV z 1907 r. o prawach i zwyczajach wojny lądowej, art. 42 i następne) i w konsekwencji nielegalna. Dlatego też Generalne Gubernatorstwo nie było podmiotem prawa międzynarodowego ani publicznego. Wszystkie akty władz Generalnego Gubernatorstwa, stanowiących jedynie władzę okupacyjną, de iure były bezskuteczne w międzynarodowych stosunkach prawnych (pozbawione skutku od chwili wydania aktu prawnego).

Dom kapitulny przy kościele św. Idziego – zabytkowy budynek znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy I przy ul. Podzamcze 1, na Starym Mieście. Jest to 1-piętrowy, barokowy budynek, przekryty łamanym dachem polskim. Obecnie znajduje się w nim żłobek samorządowy nr 1. 20 maja 2008 budynek został wpisany do rejestru zabytków. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków.

Pałac Górków (Pałac Prymasa Krzyckiego także Dom pod Telegrafem) – zabytkowy manierystyczny zabytkowy pałac znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto przy ul. Kanoniczej 24, na Starym Mieście. Pałac Górków od 2004 roku jest siedzibą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków oraz Oddziału Ochrony Zabytków Urzędu Miasta Krakowa.

Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa (SKOZK) – organizacja społeczna pod patronatem Prezydenta RP, działająca od 1978 r., której celem jest finansowanie oraz inspirowanie działań na rzecz odnowy zabytków Krakowa jako wspólnego dobra wszystkich Polaków.

Ulica św. Idziego – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Starym Mieście, biegnie u podnóża wawelskiego wzgórza. Stanowi część I obwodnicy. Łączy ul. Podzamcze z ulicami św. Gertrudy oraz Stradomską, która jest jej przedłużeniem. Do 1941 roku ulica był niewielką przecznicą ul. Grodzkiej, pomiędzy kościołem św. Idziego (od którego wzięła nazwę) a wybudowaną w XIX wieku kamienicą zwaną Dębno. Podczas II wojny światowej i okupacji Krakowa, Niemcy przeprowadzali porządkowanie otoczenia Wawelu i wyburzyli dom. Wtedy wytyczono ulicę w obecnym kształcie. U zbiegu ulic św. Idziego i Grodzkiej do początku XIX w. znajdowała się Brama Grodzka. Obecnie w pobliżu tego samego miejsca znajduje się replika posągu Światowida ze Zbrucza.

Pałac arcybiskupów gnieźnieńskich, pałac prymasowski, kamienica prymasowska – zabytkowy pałac znajdujący się w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto przy ul. Grodzkiej 65, na rogu z ul. Podzamcze 2, na Starym Mieście. Przez blisko cztery wieki (w latach 1531–1805) była siedzibą arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy nosili tytuł prymasa Polski. Kamienicę murowaną wzniesiono w drugiej połowie XIV wieku, a gruntownie przebudowano w połowie XVI wieku. Jest to piętrowy, trójskrzydłowy pałac renesansowy. W 1943 połączono dwie kamienice przy ul. Grodzkiej pod nr 65 (pałac) oraz kamienicę pod nr 63. Obecnie w kamienicy znajduje się Urząd Skarbowy Kraków–Stare Miasto.