Brama Herbowa na Wawelu

Pomnik Tadeusza Kościuszki – pomnik konny w Krakowie na Wawelu poświęcony bohaterowi narodowemu Tadeuszowi Kościuszce. Jest wspólnym dziełem lwowskiego rzeźbiarza Leonarda Marconiego i Antoniego Popiela. Projekt pomnika (1/4 wielkości) wykonał Leonard Marconi. Po jego śmierci model w naturalnej wielkości przygotowali Antoni Popiel z Giovanim Giovanettim. Odlew z brązu w 1900 roku wykonała firma Władysław Dedrzeński i Spółka z Podgórza. Pomnik powstał z inicjatywy Towarzystwa im. Tadeusza Kościuszki. Miał stanąć na Rynku w Krakowie (od strony ulicy Szewskiej). Z powodu braku zgody co do miejsca ustawienia, był przechowywany w magazynie w Podgórzu, a następnie kilka lat przestał na dziedzińcu budynku straży pożarnej przy obecnej ulicy Westerplatte. Ostatecznie 20 grudnia 1921 ustawiono go na Wawelu, na bastionie króla Władysława IV Wazy. W czasie II wojny światowej, 17 lutego 1940, pomnik został zniszczony przez Niemców. W 1960, jako jedyny pomnik w Polsce został zrekonstruowany przez stronę niemiecką i jako dar mieszkańców Drezna dla Krakowa powrócił na swoje dawne miejsce. Przypomina o tym pamiątkowa tablica umieszczona na ceglanym murze bastionu: W roku 1978 kopia pomnika została podarowana Polonii w Detroit.

Kościół przy bastionie Władysława IV – średniowieczny kościół, którego relikty odnaleziono na Wawelu w Krakowie.

Sień katedralna, dawniej kaplica św. Mikołaja – sień katedry wawelskiej, prowadząca do kapitularza katedralnego. Znajduje się w północnej nawie bocznej, pomiędzy kaplicami Maciejowskiego a Czartoryskich.

Kaplica Hińczy z Rogowa, pod wezwaniem świętych Młodzianków – nieistniejąca kaplica katedry wawelskiej. Znajdowała się w północnej nawie bocznej, pomiędzy kaplicą świętego Mikołaja a kapitularzem.

Kaplica pod wezwaniem św. Tomasza Apostoła i Matki Bożej Śnieżnej, zwana Maciejowskiego – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie. Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu. Znajduje się przy końcu północnego ramienia transeptu, pomiędzy sienią, prowadzącą do kapitularza (od zachodu), a kaplicą Lipskich (od wschodu). Kaplica stanowi mauzoleum biskupa krakowskiego Samuela Maciejowskiego.

Kaplica pod wezwaniem Męki Pańskiej, zwana Czartoryskich, pierwotnie kapitularz – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie. Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu. Znajduje się w przyziemiu wieży Zegarowej, przy północnej nawie bocznej katedry, na zachód od sieni, prowadzącej do kapitularza. Z początku kaplica pełniła funkcję kapitularza katedralnego, przeniesionego w XVII w. do osobnego budynku. Na mauzoleum rodowe Czartoryskich zaadaptowano ją w XIX w. Wówczas także przebito wejście do pomieszczenia po dawnej kaplicy Hinczy z Rogowa, w której to zrobiono zejście do Grobów Królewskich.

Nagrobek Władysława III Warneńczyka znajduje się w katedrze wawelskiej pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od północnej. Nagrobek Władysława III Warneńczyka jest cenotafem, ponieważ ciała poległego w bitwie pod Warną (1444) króla nigdy nie odnaleziono. Umowę na jego wykonanie podpisał 10 stycznia 1903 kardynał Jan Duklan Puzyna, wykonał go w Rzymie z czerwonego marmuru i brązu Antoni Madeyski. W kwietniu 1906 został on umieszczony w katedrze wawelskiej, a jego oficjalne odsłonięcie nastąpiło 7 lipca 1906. Jest jednym z najlepszych w Polsce przykładów historyzującej rzeźby nagrobnej. Nawiązuje do gotyckich tumbowo-baldachimowych sarkofagów królewskich z katedry. Na wierzchu tumby postać młodego króla w pełnej zbroi jako rycerza i obrońcy chrześcijaństwa ze Szczerbcem w rękach. Pod nogami monarchy figura młodego lwa jest atrybutem siły i męstwa, brak innych atrybutów władzy królewskiej z wyjątkiem korony wskazuje na chęć podkreślenia nie tyle godności monarszej, co gloryfikacji zmarłego jako rycerza. Na bokach tumby widoczny jest fryz z herbów Polski i Węgier.

Kaplica pod wezwaniem św. Macieja Apostoła i św. Mateusza Ewangelisty, zwana Lipskich – rzymskokatolicka świątynia o charakterze zabytkowym, należąca do parafii archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie. Jest jedną z kaplic publicznych bazyliki archikatedralnej św. Stanisława BM i św. Wacława w Krakowie na Wawelu. Znajduje się przy północnym ramieniu ambitu, pomiędzy kaplicą Maciejowskiego (od zachodu) a kaplicą Skotnickich (od wschodu). Stanowi mauzoleum biskupa krakowskiego Andrzeja Lipskiego i kardynała Jana Aleksandra Lipskiego.

Wieża Zegarowa (Salomonowa) – jedna z trzech wież katedry wawelskiej, najwyższa budowla wzgórza wawelskiego.

Wieża Zygmuntowska – wieża w katedrze na Wawelu, druga co do wielkości, została wzniesiona w 1 połowie XIV wieku jako baszta obronna.

Bastion Władysława IV – część fortyfikacji Wzgórza Wawelskiego. Budowla zwana obecnie bastionem Władysława IV jest pozostałością po jednej z trzech gotyckich baszt, które osłaniały bramę zw. Dolną lub Pierwszą, stanowiącą od XIV do XIX w. główną bramę wjazdową na Wawel. Baszty te zostały wzniesione prawdopodobnie za panowania Władysława Jagiełły. W XVI wieku w wyniku kilkakrotnych prac budowlanych przekształcona została w basteję, a w okresie panowania Władysława IV prawdopodobnie nadbudowana (1644–1646). W latach 1739–1740 była naprawiana pod kierunkiem architekta Franciszka Torianiego. Obniżono ją w latach 1821–1828, w czasie likwidacji sąsiedniego zespołu fortyfikacyjnego bramy Dolnej, a na szczycie umieszczono kolisty podest z balustradą. W 1921 r. ustawiono na nim pomnik Tadeusza Kościuszki, dzieło Leonarda Marconiego. Obecny posąg, odlany w 1960 jest darem miasta Drezna, gdyż poprzedni został zniszczony przez hitlerowców w 1940 roku.

Nagrobek Władysława II Jagiełły – nagrobek nieznanego autorstwa sprzed 1432 roku, znajduje się w katedrze na Wawelu w Krakowie pomiędzy filarami oddzielającymi nawę główną od południowej nawy bocznej. Miejsce to, przy znajdującym się tu niegdyś ołtarzu św. Krzysztofa fundowanym w 1393 przez królową Jadwigę Andegawenkę, wybrał monarcha dla siebie ok. 1421. Króla pochowano w komorze grobowej znajdującej się pod pomnikiem. Nagrobek został wykonany z czerwonego marmuru prawdopodobnie jeszcze za życia monarchy. Płytę wierzchnią zdobi postać króla z atrybutami władzy – koroną na głowie, berłem w prawej ręce, a w lewej jabłko królewskie i miecz. Twarz króla jest bardzo realistycznie przedstawiona, głowa spoczywa na poduszce wspartej na dwóch lwach będących symbolem władzy i potęgi Jagiełły, jak również odniesieniem do przekazu biblijnego z Apokalipsy św. Jana. Pod nogami króla spoczywa smok, symbol zła; w tym przypadku nawiązano do Psalmu 91. Na bokach tumby z dużą dozą realizmu wyobrażono postacie przedstawicieli polskich stanów podtrzymujących tarcze herbowe. Podwójnie występuje tutaj herb Królestwa Polskiego i herb Pogoń będący znakiem Wielkiego Księstwa Litewskiego, herb Rusi nawiązuje do odzyskania tego terytorium od Węgier w 1387, herb ziemi dobrzyńskiej (głowa króla) symbolizuje wykupienie jej w 1404 od zakonu krzyżackiego i ponowne przejęcie na mocy postanowień pokoju toruńskiego z 1411, herb ziemi wieluńskiej (Baranek Boży) to znak odzyskania ziemi w 1396, na tumbie widnieje jeszcze herb Wielkopolski (tur). Podstawę nagrobka zdobią figury psów i sokołów ich znaczenie nie zostało jeszcze w sposób zadowalający wyjaśnione, jedni badacze są zdania, że jest to nawiązanie do wiecznej walki dobra i zła, gdzie symbolem duszy jest sokół, a pies symbolem grzechu. (Psalm 22 „Boże ratuj duszę moją z łapy psa”) inni uważają, że to nawiązanie do myśliwskich zamiłowań króla. Nagrobek nakrywa wsparty na 8 kolumnach o kapitelach korynckich, renesansowy baldachim wykonany z piaskowca w latach 1519–1524 z fundacji króla Zygmunta I Starego dzieło warsztatu Bartolommeo Berrecciego. Baldachim zdobią panoplia oraz medaliony z wyobrażeniem cesarza wjeżdżającego triumfalnie do Rzymu na rydwanie zaprzężonym w lwy. Dekoracja ta miała gloryfikować Jagiełłę jako niezwyciężonego wodza. W 1753 roku nagrobek przeniesiono do kaplicy Świętokrzyskiej; na pierwotne miejsce powrócił na początku XX wieku. Nagrobek monarchy jest jednym z najbardziej interesujących i najcenniejszych pod względem artystycznym dzieł rzeźby XV wieku w Europie Środkowej.