Istanbul Sirkeci

Zdobycie Konstantynopola – wydarzenie, które zapoczątkowało restaurację Cesarstwa Bizantyńskiego. Zajęcie Konstantynopola 25 lipca 1261 przez wojska Cesarstwa Nicejskiego było równocześnie końcem istnienia Cesarstwa Łacińskiego.

Oblężenie Konstantynopola – w 1422 roku była to druga, nieudana próba zdobycia stolicy Cesarstwa Bizantyjskiego przez Imperium Osmańskie. Pierwsza próba miała miejsce w roku 1396, a dopiero trzecia próba w roku 1453 była skuteczna i zakończyła się upadkiem Konstantynopola. Obroną miasta kierował cesarz Manuel II Paleolog i jego syn Jan VIII Paleolog, a wojskami tureckimi dowodził sułtan Murad II.

Prowincja Stambuł (tur. İstanbul) – jednostka administracyjna w północno-zachodniej Turcji, położona nad Morzami Czarnym i Marmara. Od wschodu graniczy z prowincją Kocaeli, a od zachodu z Tekirdağ. Jest przedzielona na część europejską i azjatycką przez cieśninę Bosfor. Według spisu powszechnego z 2000 roku ok. 3,8 mln osób mieszka w części azjatyckiej, a 9,4 mln – w europejskiej. Stolicą prowincji jest Stambuł, który od 2004 roku ma z nią tożsame granice. Prowincja jest najgęściej zaludnioną prowincją w kraju – w roku 2021 zamieszkiwało ją 15 840 900 ludzi, czyli 18,6% ludności Turcji.

Uniwersytet Magnaura w Konstantynopolu (Uniwersytet Carogrodzki, łac. Atheneum) – bizantyński uniwersytet w Konstantynopolu (obecnie Stambuł).

Oblężenie Konstantynopola (674–678) – oblężenie Konstantynopola przez armię kalifatu Umajjadów w latach 674–678, zakończone odstąpieniem wojsk arabskich od miasta i zawarciem korzystnego dla Cesarstwa Bizantyjskiego pokoju.

Zamach bombowy w Stambule – akt terroryzmu, który miał miejsce 27 lipca 2008 roku. Wówczas na stambulskiej ulicy Güngören doszło do dwóch eksplozji bomb. W wyniku zamachu zginęło 17 osób (w tym pięcioro dzieci) a 154 odniosło rany. Zamach odbył się o godzinie 21:45 czasu lokalnego (20:45 czasu polskiego). Zamach z 27 lipca był jednym z najbardziej tragicznych ataków bombowych na terenie Turcji od 2003 roku.

Oblężenie Konstantynopola (717–718) – roczne oblężenie Konstantynopola przez armię kalifatu Umajjadów pomiędzy 15 sierpnia 717 a 15 sierpnia 718 roku, zakończone odstąpieniem wojsk arabskich od miasta.

Sobór konstantynopolitański III (zwany również Soborem in Trullo I 680–681) – sobór powszechny biskupów chrześcijańskich stawiający sobie za cel rozwiązanie sporu, który narósł wokół nauki zwanej monoteletyzmem, a sformułowanej w I połowie VII wieku przez patriarchę konstantynopolitańskiego Sergiusza, popieranego przez cesarza bizantyjskiego Herakliusza. Monoteletyzm uznawał istnienie w Jezusie dwóch natur – boskiej i ludzkiej, lecz podkreślał istnienie jednej woli i działania. Sobór został zwołany przez cesarza Konstantyna IV na 7 listopada 680 roku. W odpowiedzi na list cesarza papież Agaton wysłał do Konstantynopola trzech legatów powierzając im list zawierający wyznanie wiary uchwalone na synodzie rzymskim w 680. Obaj, cesarz i papież, pragnęli pojednać monoteletów z oficjalną doktryną religijną Cesarstwa Bizantyjskiego. W obradach brało udział początkowo 100, a później 174 biskupów. Naukę o dwóch wolach i działaniach w Jezusie, a zarazem potępienie poprzedniej doktryny, która przez pewien czas była uznawana za oficjalną w Cesarstwie, sformułowano w 681 roku. Wbrew prośbom patriarchy Konstantynopola nie oszczędzono pamięci twórców i propagatorów monoteletyzmu (patriarchy Sergiusza, jego następców Pyrrusa I, Pawła II i Piotra, patriarchy Aleksandrii Kyrosa oraz zmarłego w 638 roku papieża Honoriusza I). Papież Honoriusz I, który przez nieopatrzność uznał doktrynę w jednym ze swoich listów, napisał: „Dlatego my także wyznajemy również jedną wolę w Chrystusie”. Tymczasem w Rzymie, podczas obrad soboru, zmarł papież Agaton. Jego następca papież Leon II przyjął w 683 roku uchwały z Konstantynopola i potępił monoteletyzm. Ustalenia uznał także następca Konstantyna IV, Justynian II. Krótką restaurację potępionej nauki przyniosło panowanie imperatora Filipikosa (711–713), który nakazał zwołać synod rehabilitujący patriarchę Sergiusza oraz okładający klątwą sobór konstantynopolitański III. Po śmierci władcy ponownie uznano soborowe uchwały.

Sobór konstantynopolitański II – zwołany w 553 przez cesarza Bizancjum Justyniana (527-565) w celu osiągnięcia jedności z monofizytami, którzy przeważali na znacznym obszarze Syrii, Etiopii i Egiptu. Cesarz, pragnąc zjednoczyć Cesarstwo wokół idei "jedno cesarstwo - jedna religia", dążył do przywrócenia do jedności kościelnej monofizytów. Cel ten chciał osiągnąć poprzez reinterpretację lub rewizję stwierdzeń dogmatycznych przyjętych przez sobór chalcedoński w taki sposób, aby definicje dogmatyczne soboru w Chalcedonie stały się możliwe do przyjęcia dla monofizytów. W tym celu w 544 roku potępił tak zwane Trzy rozdziały, czyli pisma trzech teologów antiocheńskiej szkoły teologicznej - Teodora z Mopsuestii oraz jego uczniów Ibassa z Edessy i Teodoreta z Cyru. Nauczanie tych dwóch ostatnich było badane przez Sobór chalcedoński i po odrzuceniu przez nich doktryny Nestoriusza, uniknęli potępienia. Chcąc nadać powagi swoim postanowieniom, cesarz skłonił papieża Wigiliusza do wydania w 548 roku tak zwanego Wyroku-Iudicatum, potępiającego Trzy rozdziały. Warto dodać, że miasto Rzym znajdowało się wtedy pod panowaniem Bizancjum. Wywołało to powszechne oburzenie w Kościołach na Zachodzie, więc wkrótce papież wycofał swoje poparcie dla Iudicatum. W tej sytuacji cesarz Justynian doszedł do wniosku, iż jedyną instytucją mającą wystarczający autorytet, aby przeforsować jego polityczno-religijne plany, jest sobór powszechny. Sobór zwołany przez cesarza zebrał się w Konstantynopolu 5 maja 553 roku. Zgromadził 166 ojców wybranych przez cesarza, w tym 18 z Zachodu. Potępiono na nim Trzy rozdziały, Orygenesa (w tym teorię preegzystencji dusz) oraz papieża Wigiliusza (ale nie Kościół rzymski). Cesarz nakazał skreślić jego imię z wykazu papieży. Papież Wigiliusz, mimo iż przebywał w tym czasie w Konstantynopolu, nie stawił się na znak protestu na wezwanie ojców soborowych, jednakże w grudniu 553 roku cesarz zmusił go do podpisania akt soboru i dopiero wtedy pozwolił wrócić do Italii.

Konstantynopol (gr. Κωνσταντινούπολις) – nazwa Bizancjum nadana miastu przez Konstantyna Wielkiego, który wybrał je na swoją siedzibę; w latach 330–395 stolica Cesarstwa Rzymskiego, w latach 395–1453 stolica Cesarstwa Bizantyńskiego i Cesarstwa Łacińskiego (1204–1261), stolica Imperium Osmańskiego w latach 1453–1922. Od 1930 miasto nazywa się Stambuł. Nazwa Konstantynopola oznacza Miasto Konstantyna, stąd literackie ἡ Κωνσταντίνου Πόλις, także po prostu ἡ Πόλις, na wzór łac. Urbs (Miasto – Rzym). W średniowieczu używano także nazwy „Miasto Cesarskie” (ἡ Bασιλίς Πόλις), stąd cs. Царьград, pol. Carogród. W tekstach skandynawskich stosowano nazwę Miklagard. W sensie archaizującym była również w użyciu, w tym okresie, nazwa starożytna Bizancjum (Βυζάντιον, łac. Byzantium).

Muzeum Archeologiczne (tr İstanbul Arkeoloji Müzeleri) – muzeum znajdujące się w Stambule w dzielnicy Eminönü, w pobliżu Parku Gülhane i pałacu Topkapı. Kompleks muzeum składa się z trzech działów: Muzeum Starożytnego Wschodu, Pawilonu fajansowego oraz Muzeum Dzieł Starożytnych.

Nowy Meczet (tur. Yeni Cami) – XVI-wieczny meczet w Stambule, w Turcji w dzielnicy Eminönü. Budowa meczetu trwała ponad 60 lat. Prace nad meczetem rozpoczęto w 1597 na życzenie Safiye Sultan, żony sułtana Murada III i matki Mehmeda III. Pierwszym budowniczym był Davut Pasza, a po jego śmierci prace kontynuował zatrudniony przez matkę Mehmeda IV Mustafa Aga. Prace przerwano w latach 1605 – 1661 z braku pieniędzy na dokończenie budowy. W tym czasie powstał Bazar Egipski, a dochody z niego przeznaczono na dokończenie meczetu w 1663. W okresie budowy morze dochodziło do 3-metrowego podium, na którym stoi meczet. Problemy techniczne z konstrukcją muru fundamentowego, pożary i trzęsienia ziemi opóźniały budowę. Plan ogólny budynku zbliżony jest do Meczetu Książęcego autorstwa Sinana i Błękitnego Meczetu, zbudowanego przez Mehmeda Agę. Jest to projekt z centralną kopułą o wysokości 36 m i średnicy 17,5 m, która jest otoczona czterema półkopułami wspartymi na potężnych filarach. W oknach wstawione są wiraże z intarsją perłową. Nad oknami umieszczono Sury i wersety z Koranu. W skład kompleksu wchodzi: szkoła podstawowa, meczet, fontanna, pawilon dla sułtana składający się z trzech pokoi i salonu, mauzoleum. Meczet posiada dwa minarety z trzema balkonami każdy. Nowy Meczet to ostatnia sakralna budowa Osmanów o tak znaczących rozmiarach. Do Nowego Meczetu uczęszcza dziś największa liczba wiernych w całym Stambule.