Bielsko-Biała

Willa Moritza Fritsche, znana też jako willa Fedora Weinschencka – neobarokowa zabytkowa willa położona w Bielsku-Białej przy ulicy Krasińskiego 28. Została wzniesiona w 1890 przy ówczesnej Giselastraße w obrębie rozwijającego się kwartału willowego na Dolnym Przedmieściu dla Moritza Fritsche, współzałożyciela i dyrektora Pierwszej Galicyjskiej Fabryki Portland Cementu w Szczakowej. Po jego śmierci na początku XX wieku wdowa Augusta Fritsche sprzedała budynek Fedorowi Johannowi Adamowi Weinschenckowi – zarządcy dóbr ziemskich w Górze, który w 1905 poślubił córkę Gustava Josephy’ego Hildę i przeniósł się do Bielska. W okresie międzywojennym był on współwłaścicielem Fabryki Maszyn i Odlewni Żelaza G. Josephy’ego Spadkobiercy (późniejsza BEFAMA), stał na czele Izby Handlowej i Przemysłowej w Bielsku oraz Związku Przemysłowców Bielska-Białej i Okolicy, a także zasiadał w radach nadzorczych licznych przedsiębiorstw i był członkiem zarządu komisarycznego miasta w latach 1933–1934. W willi wychowywał się jego syn, urodzony w 1916 Fedor Wilhelm Weinschenck, który w latach 30. XX wieku odnosił duże sukcesy jako narciarz alpejski. W 1934 rodzina przeniosła się na stałe do willi przy dzisiejszej ulicy Pocztowej 18 w Mikuszowicach Śląskich, a po 1945 osiedliła się w Austrii. Po II wojnie światowej budynek przeszedł na własność miasta i pełnił różne funkcje, został też nieznacznie rozbudowany o użytkowe poddasze. Był m.in. siedzibą Beskidzkiej Izby Lekarskiej (do 2021), Beskidzkiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych (do 2016), Beskidzkiej Okręgowej Izby Aptekarskiej i bielskiego oddziału Głównej Biblioteki Lekarskiej. 25 kwietnia 1994 został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/703/94. W 2021 upublicznione zostały plany przekazania willi na własność powiatowi bielskiemu i adaptacji jej na drugie w Bielsku-Białej (po podobnej placówce działającej w Olszówce) Centrum Zdrowia Psychicznego, które składać się ma z poradni, oddziału dziennego, całodobowego punktu konsultacyjnego i zespołu wyjazdowego.

Prywatne Muzeum Broni Pancernej i Militariów im. Franciszka Bier w Bielsku-Białej – prywatna kolekcja pojazdów wojskowych, z siedzibą w Bielsku-Białej. Zbiory stanowią własność Rafała Bier. Placówka jest organizatorem Międzynarodowego Zlotu Pojazdów Militarnych Operacja Południe. Pod tym samym adresem co muzeum ma swoją siedzibę Fundacja Ochrony Zabytków Techniki Militarnej.

Dwór Pruszyńskich, dwór hałcnowski – klasycystyczny dwór w Hałcnowie, północno-wschodniej dzielnicy Bielska-Białej, a do 1977 r. samodzielnej wsi. Wybudowany został pod koniec XVIII wieku przez ówczesnych właścicieli wsi, ród Pruszyńskich. Kolejnymi właścicielami dworu byli Czeczowie z Kóz, którzy w 1891 r. przekazali budynek zgromadzeniu sióstr serafitek. Po remoncie stał się pierwszym klasztorem tego zakonu w Galicji. Przy klasztorze założono sierociniec funkcjonujący do czasu II wojny światowej. Dwór uległ poważnym zniszczeniom w trakcie ostrzału artyleryjskiego w 1945 r., po wojnie został odrestaurowany.

Pałac Zipsera w Bielsku-Białej – zabytkowa willa Edwarda Zipsera wybudowana w 1890 roku, znajdująca się przy ul. Bystrzańskiej 52 w Bielsku-Białej, w dzielnicy Mikuszowice.

Pałacyk Alfreda Michla – zabytkowa kamienica willowa położona w Bielsku-Białej na rogu ulic 3 Maja i Sienkiewicza (adres: 3 Maja 13). Budynek został wzniesiony w 1895 według projektu Carla Korna dla notariusza Alfreda Michla. Jest to obiekt jednopiętrowy na planie litery L, z sutereną i dachem mansardowym, zaakcentowany narożną dekoracyjną wieżyczką ze spiczastym hełmem osadzonym na spłaszczonej kopułce. Posiada asymetryczne, bogato zdobione elewacje w stylu neobarokowym. Kamienny, rustykowany cokół i boniowany wysoki parter kontrastuje z licem piętra z cegły glazurowanej i białym detalem półkolumn, naczółków, obramowań okiennych i innych elementów sztukatorskich. Brama wejściowa jest bogata w dekorację snycerską, nad portalem zobaczyć można inicjały pierwszego właściciela pałacyku: AM. Wyjście na umieszczony w narożniku taras ma formę porte-fenêtre. Przy wjeździe do sieni przejazdowej zamontowana jest kuta krata. Bogatym wystrojem prezentuje się również sama sień; nakrywa ją niewielka kopuła na pendentywach z polichromią z motywem wici roślinnych i sylwetkami jaskółek, a także imitacją antycznych spękań. W wystroju wnętrz zachowały się mozaikowe posadzki, żeliwnej balustrady poręczy, a także supraporty nad drzwiami pomieszczeń piętra, ukazujące dwa putta podtrzymujące przyczółek i muszlowy ornament pośrodku. Obecnym właścicielem budynku jest Beskidzka Izba Rzemiosła i Przedsiębiorczości, która ma tu swoją siedzibę. W suterenie działa klub muzyczny Sepia, który powstał w 2022, nawiązując do tradycji klubu Sephia istniejącego w latach 2006–2020 i określanego jako „kultowy”. Pałacyk wpisano do rejestru zabytków 8 września 1981 pod numerem A/403/81 (obecnie A/1344/24). W latach 2021–2022 przeszedł gruntowną renowację.

Futsal Ekstraklasa sp. z o.o. – polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością utworzona 5 marca 2010 w Bielsku-Białej. Skupia ona wszystkie 17 klubów występujących w danym sezonie w najwyższej klasie rozgrywkowej w Polsce, zaś jej głównym zadaniem jest prowadzenie krajowych rozgrywek o Mistrzostwo Polski w futsal mężczyzn i zarządzanie nimi. Ponadto organizuje mecz o Superpuchar Polski.

Województwo bielskie – województwo istniejące w południowej Polsce w latach 1975–1998 ze stolicą w Bielsku-Białej.

Plac Bolesława Chrobrego – plac w śródmieściu Bielska-Białej (w administracyjnej dzielnicy Śródmieście Bielsko, na historycznym Dolnym Przedmieściu), centralny punkt miasta i jego najważniejsza przestrzeń publiczna. Powstał w połowie XIX wieku i z czasem, na skutek położenia na skrzyżowaniu głównych ciągów komunikacyjnych, stał się centralnym placem miasta, konkurując z rynkiem staromiejskim. Obecna płyta placu Chrobrego z fontanną jako centralnym punktem i szerokimi schodami powstała w 2003. Wschodnią część stanowi jezdnia ul. 3 Maja, a południową – ul. Wzgórze. Dominantą placu jest przebudowany do obecnej postaci w XIX wieku zamek książąt Sułkowskich. Pozostałe budowle to kamienice (barokowe, neostylowe i modernistyczne) oraz modernistyczny gmach banku. Potocznie zwany jest często Pigalem.

Kamienica Kałuży – zabytkowa kamienica przy placu Bolesława Chrobrego w Bielsku-Białej (Bielsku), na narożniku ul. Władysława Orkana.

Zamek książąt Sułkowskich – najstarsza i największa zabytkowa budowla Bielska-Białej, położona we wschodniej części Starego Miasta. Został wzniesiony w XIV wieku staraniem księcia cieszyńskiego Przemysława I Noszaka i przez kolejne stulecia służył jako jedna z siedzib Piastów cieszyńskich. Jest typem zamku miejskiego od początku włączonego w system fortyfikacji Bielska i będącego zarazem najsilniejszym elementem jego obwarowań. Pełnił także rolę śląskiej warowni granicznej, strzegąc wschodniej granicy Księstwa Cieszyńskiego na rzece Białej – oddzielającej Śląsk od Małopolski. Od końca XVI wieku rola obronna zamku malała i przekształcał się on coraz bardziej w rezydencję szlachecką, stanowiąc od 1572 centrum administracyjno-gospodarcze państwa bielskiego (od 1752 Księstwo Bielskie) oraz siedzibę jego właścicieli. Na skutek licznych przebudów zatarte zostały jego dawne cechy stylowe. Ostatnia z nich miała miejsce w latach 1855–1864 (wtedy powstała m.in. eklektyczna fasada zwrócona ku pl. Bolesława Chrobrego). Od 1945 był siedzibą Muzeum w Bielsku-Białej (d. Muzeum Okręgowe), wcześniej przez ponad 200 lat był własnością rodu Sułkowskich. Ekspozycja muzeum obejmuje: XIX-wieczną reprezentacyjną klatkę schodową, salę militariów i sztuki myśliwskiej, wystawę sztuki polskiej i europejskiej od XIV do XVII wieku, Salon Muzyczny, Salon biedermeierowski, galerię malarstwa polskiego i europejskiego od XIX do XX wieku, galerię współczesnej sztuki regionu, wystawę prezentującą dzieje zamku, Bielska, Białej i okolic, wystawę etnograficzną, wystawę grafiki przełomu XIX i XX wieku, wystawę malarstwa portretowego od 1800 do lat trzydziestych XX wieku, wnętrza z prezentacją pamiątek po rodzinie Sułkowskich i Salę z Rycerzem – Lapidarium.

Galeria Zamkowa Muzeum w Bielsku-Białej – placówka kulturalna, która funkcjonowała od marca 2005 do 2016 na parterze południowo-wschodniego narożnika Zamku książąt Sułkowskich, który jest główną siedzibą Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej. Zabytkowe wnętrze Galerii spełniało jednocześnie trzy funkcje: galerii komercyjnej, kawiarni muzealnej oraz dodatkowej przestrzeni ekspozycyjnej Muzeum, w ramach której realizowany był program promocji młodych artystów regionu śląskiego. Kierownikiem Galerii Zamkowej była Iwona Koźbiał-Grzegorzek. Wystawy, odbywające się we wnętrzu Galerii, miały charakter comiesięcznych prezentacji twórczości młodych, najczęściej nieznanych artystów. Dzięki temu mogli oni zaistnieć w bielskim środowisku kulturalnym poprzez wystawę w tak prestiżowym miejscu, jakim jest Muzeum. Obecnie częściowo funkcję Galerii przejął sklep muzealny, który oferuje sprzedaż dzieł z dziedziny malarstwa, rzeźby, grafiki, rysunku, fotografii, biżuterii artystycznej, ceramiki, szkła unikatowego i tkactwa artystycznego. Współpracuje z wybitnymi artystami polskimi i zagranicznymi, którzy dostarczają liczne dzieła sztuki.

Bazary Zamkowe (zwane też Wysokim Trotuarem i Podzamczem) – zespół budynków istniejący w latach 1899–1974 w Bielsku-Białej przy ul. Zamkowej i pl. Bolesława Chrobrego, bezpośrednio przylegający do zamku książąt Sułkowskich od strony wschodniej i północnej. Bazary Zamkowe zbudowano w latach 1898–1899, rozbierając jednocześnie istniejącą od 1521 zewnętrzną linię obwarowań miejskich, otaczającą zamek od wschodu i północy. Składały się z dwóch, różnych pod względem architektonicznym, pierzei. Od strony ul. Zamkowej miały formę masywnych, arkadowo zamkniętych otworów wejściowych, natomiast od pl. Chrobrego – typowych jednopiętrowych kamienic. Tworzyły podbudowę architektoniczną dla eklektycznej bryły zamku. Dachy budynków od strony ul. Zamkowej tworzyły taras, na którym założono ogród zamkowy inspirowany „wiszącymi ogrodami”. Przez cały okres swego istnienia pełniły funkcję (pierwszego w mieście) pasażu handlowego. Na piętrze kamienic przy pl. Chrobrego znajdowały się mieszkania. Bazary Zamkowe wyburzono w 1974 podczas poszerzania ul. Zamkowej, która miała stać się częścią przelotowej drogi do Szczyrku. Była to dość kontrowersyjna decyzja ówczesnych władz miejskich z prezydentem Antonim Kobielą na czele i przez wielu jest uważana za przykład niepotrzebnego zniszczenia zabytkowej tkanki miejskiej. W wyniku wyburzenia odsłonięto ceglany mur oporowy powstały pod koniec XIX wieku po rozbiórce murów miejskich. Obecnie pojawiają się różne koncepcje całkowitej bądź częściowej odbudowy podzamcza, jednak żadna z nich nie jest poważnie brana pod uwagę przez władze miejskie jako możliwa do zrealizowania.