Załęże (województwo małopolskie)

Zamek w Bydlinie – ruiny zamku z XIV wieku leżącego na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, we wsi Bydlin w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim. Zamek leży na Szlaku Orlich Gniazd, pieszym i rowerowym. Zamek wznoszący się na wysokim, skalistym wzgórzu od XVI wieku pełnił również funkcję świątyni. Wśród uczonych pojawiały się również opinie, że budowla nigdy nie była zamkiem i od początku pełniła funkcje sakralne.

Bydlin – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze.

Kościół Świętej Małgorzaty – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu wolbromskiego – św. Katarzyny diecezji sosnowieckiej. Jest to świątynia wzniesiona w 1865 roku dzięki staraniom księdza Andrzeja Paprockiego. Budowla została konsekrowana w 1885 roku przez biskupa kieleckiego Tomasza Teofila Kulińskiego. Ten kościół zachował się do dnia dzisiejszego. We wnętrzu świątyni znajdują się 3 barokowe ołtarze: główny ozdobiony figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz obrazem św. Małgorzaty na zasuwie. Ołtarze boczne noszą wezwanie Wniebowstąpienia Pana Jezusa i św. Izydora. Cennym zabytkami są również marmurowa chrzcielnica z 1707 roku, obraz św. Józefa, barokowa monstrancja oraz organy zbudowane na początku XX wieku.

Parafia Świętej Małgorzaty w Bydlinie - rzymskokatolicka parafia, położona w dekanacie wolbromskim - św. Katarzyny, diecezji sosnowieckiej, metropolii częstochowskiej w Polsce. Utworzona w XIV wieku.

Góry Bydlińskie – osada w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Domaniewice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Wolbrom. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. Wieś w gminie Wolbrom. Pierwsza wzmianka o wsi Domaniewice pochodzi z roku 1388. W dokumencie datowanym na ten rok Niemierza i Pełka z Galowa w powiecie wiślickim zobowiązali się wypłacić w wyznaczonym terminie 100 oraz 40 grzywien czynszu wdowie po Nemierzy pod gwarancją wwiązania, czyli prawnego wprowadzenia jej w posiadanie dóbr; Domaniewice, Galów, Bydlin i Załęże. Dobór tych wsi nie jest przypadkowy. Przez wiele wieków Domaniewice, które były wsią rycerską były związane stosunkami własnościowymi z Bydlinem i wchodziły w skład tzw. klucza bydlińskiego. W 1396 roku Pełka z Bydlina zastawił 6 kmieci z Domaniewic Paszkowi z Nieznanowic W 1410 roku tenże Pełka zagwarantował zwrot w określonym terminie 70 grzywien Ostrobodowi z Niegowonic ewentualnym wwiązaniem go w wieś Domaniewice. Rok później tenże Pełka miał zwrócić w wyznaczonym terminie 120 grzywien Paszkowi z Kromołowa pod gwarancją wwiązania go w całą wieś Domaniewice. W 1417 roku Pełka wyznaczył synom Niemierzy i Mikołajowi wieś Domaniewice do czasu pełnoletniości innych synów, a wtedy mieli dokonać nowego podziału dóbr. W 1426 roku bracia Mikołaj i Pełka z Bydlina zastawiają za 100 grzywien groszy praskich Janowi Kożuszkowi z Mnikowa całe miasto Bydlin z folwarkiem, całą wieś Załęże i połowę Domaniewic. W latach 1417–1443 występuje w źródłach syn Pełki, Mikołaj Bydliński herbu Mądrostka, dziedzic Domaniewic i Bydlina, a w latach 1417–1448 kolejny syn Pełki, Stanisław Bydliński z Bydlina i Domaniewic. W źródłach występuje także Helena, żona Niemierzy z Bydlina (do 1419 roku), a po jego śmierci żona Andrzeja z Tworowa. Przeciwko niej w 1419 roku wystąpił Pełka z Bydlina zarzucając jej wwiązanie się gwałtem w wieś Domaniewice. Wkrótce Stanisław Bydliński sprzedał za 400 grzywien Janowi z Niezwojowic wsie Domaniewice i „Scoroczin”, (czyli Skoroszowy, obecnie część wsi Zarzecze), a także pole Stara Wieś w Bydlinie. W 1442 r. wsią Załęże władał Andrzej z Załęża herbu Baran, a zawołania Junosza, spokrewniony z dziedzicami Bydlina i Domaniewic. W 1443 i później właścicielem wsi był Stanisław Bydliński z Domaniewic, który zmienił nazwisko i w 1457 roku, jako Stanisław Domaniowski (z Domaniowic) pozwał Andrzeja włodarza z Kąpiel. Pod koniec XV wieku, jako właściciel wsi występuje Scibor Rożniatowski z Domaniowic. Właścicielem całego tzw. klucza pilickiego, w którego skład wchodziły Domaniewice był Jan z Pilczy (starosta, wojewoda i kasztelan krakowski zm. 1476 r.). Już przed 1520 r. Domaniewice dzierżawili mieszczanie krakowscy. Wiemy, że już w XVI wieku w Domaniewicach była karczma. W XVI wieku dziedzice wsi często się zmieniali. Pod koniec tego wieku wieś należała do Bonerów, z później do Firlejów. W latach 1783–1790 właścicielem wsi był Walenty z Kurozwęk Męciński, a po nim hrabia Adam Męciński. W 1787 r. wieś liczyła 163 mieszkańców. W 1789 roku w Domaniewicach, które były wsią szlachecką były 32 domy, a w 1790 roku 33 domy. W 1827 roku w Domaniewicach było 37 domów i 217 mieszkańców, a u schyłku XIX wieku 327 mieszkańców, w tym czterech Żydów. W połowie XIX wieku w Domaniewicach działała kopalnia kamienia i wapiennik. W 1875 roku kopalnia zatrudniała 12 kamieniarzy. W 1880 roku miejscowy folwark kupił J.M. Kamiński, adwokat z Warszawy. Nazwa. W pierwszej wzmiance o wsi Domaniewice z 1388 roku nazwa wsi została zapisana, jako „Domanouicze”. W dokumentach sporządzanych w kolejnych latach nazwa wsi była zapisywana, jako; Domanouicz (1398 r.), Domanyowice (1400–1417), Domanouice (1410), Domanyowycze (1490), Domyanowicze (1529). W kolejnych wiekach nazwa wsi nadal ewaluowała. W 1655 roku wieś została odnotowana, jako Domaniowice, w 1787 roku pojawia się pisownia, taka, jak występuje obecnie, czyli Domaniewice, ale w 1921 roku używano nazwy Domaniowice. Jednak na krótko. Obecna nazwa Domaniewice występuje już w 1952 roku. Nazwa wsi jest nazwą patronimiczną i pochodzi od nazwy osobowej „Domań” (tak, jak imiona Domamir, Domasław). Czy ów Domań był zasadźcą, sołtysem, czy pierwszym właścicielem wsi – tego nie wiemy.

Krzywopłoty – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze. Wieś po raz pierwszy została zarejestrowana w dokumentach i zapiskach sądowych w 1403 roku, gdzie pozostawała na uposażeniu każdego wojewody krakowskiego jako tzw. część dóbr krzesłowych. W 1791 wieś była własnością królewską liczącą 136 mieszkańców w 25 domach. Wieś królewska położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie szczyrzyckim województwa krakowskiego. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim. Najważniejszym wydarzeniem była bitwa pod Krzywopłotami rozegrana na tutejszych polach między 14 a 17 listopada 1914 r. Od kilku lat organizowany jest tu zjazd "Garbusów".

Bitwa pod Krzywopłotami – bitwa stoczona nieopodal wsi Krzywopłoty, na częściowo podmokłych terenach między Bydlinem a Załężem w dniach 17-18 listopada 1914, pomiędzy oddziałami Austro-Węgier i Rosjan. Bitwa legionistów Józefa Piłsudskiego. Legioniści z IV i VI batalionu 1 pułku piechoty Legionów (dowódcy kpt. Tadeusz Furgalski „Wyrwa” i kpt. Herwina), oraz artylerzyści pod dowództwem kpt. Brzozy, razem około 1400 żołnierzy, okopali się na wzgórzu Św. Krzyża we wsi Bydlin i sąsiednich Krzywopłotach. Wojska rosyjskie zajęły pozycje w lasach Smolenia i Domaniewic. W wyniku toczonej ze zmiennym szczęściem bitwy obie strony poniosły straty. W ataku na Załęże poległ por. Stanisław Paderewski, brat przyrodni Ignacego Paderewskiego, dowódca 3 kompanii VI batalionu. W bitwie zginęło 46 legionistów, a 131 było rannych i dostało się do niewoli. Bitwa powstrzymała rosyjskie natarcie. Polegli legioniści spoczywają na cmentarzu w Bydlinie. W innej kwaterze cmentarza spoczywają żołnierze austriaccy i rosyjscy. Miejsce bitwy Józef Piłsudski nazwał „krzywopłockimi legionowymi Termopilami”. W 1920, z inicjatywy Piłsudskiego, na cmentarzu w Bydlinie stanął pomnik – kilkumetrowy kamienny krzyż zdobiony legionowymi symbolami. Żywym pomnikiem tych wydarzeń jest szkoła wybudowana w 1937 z inicjatywy i za pieniądze legionistów, dla upamiętnienia tej bitwy. W 95. rocznicę bitwy mieszkańcy Bydlina postawili obelisk z krzyżem i dwiema tablicami; na tablicach wyryto nazwiska poległych legionistów. Walki pod Krzywopłotami zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic, w okresie II RP i po 1990 „KRZYWOPŁOTY 14 XI 1914".

Kolbark – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze. Miejscowość ta położona jest około 15 km na północny wschód od Olkusza przy drodze Klucze – Wolbrom.

Zarole – osada w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Cieślin – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego. Oficjalna strona: www.cieslin.pl

Wyżyna Śląsko-Krakowska (Zachodniomałopolska) (341) – region położony na północ od doliny górnej Wisły, między Wyżyną Małopolską na wschodzie a Niziną Śląską na zachodzie.