Letnisko-Brwinów (gmina)

Brwinów (wymowa) – miasto w Polsce, w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brwinów, 25 km od centrum Warszawy. Miasto wchodzi w skład aglomeracji warszawskiej. Według danych zebranych przez przedstawicieli Głównego Urzędu Statystycznego z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 13 698 mieszkańców. Lokalny ośrodek usługowy; drobny przemysł m.in. meblarski. Wydział Zootechniki Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie – w 2002 roku przeniesiony do Warszawy, zlikwidowany Zespół Szkół Agroekonomicznych. Brwinów bierze udział w corocznym Festiwalu Otwartych Ogrodów. Razem z Podkową Leśną oraz Milanówkiem miasto jest częścią Trójmiasta Ogrodów.

Helenów (od 1973 Brwinów) – dawna gmina wiejska istniejąca do 1954 roku w woj. warszawskim. Nazwa gminy pochodzi od wsi Helenów, jednak siedzibą władz gminy był Brwinów. Gmina Helenów powstała w 1867 roku. W okresie międzywojennym gmina należała do powiatu błońskiego w woj. warszawskim. 1 stycznia 1927 roku z części obszaru gminy Helenów utworzono nową gminę Letnisko-Brwinów z siedzibą w Brwinowie. 1 kwietnia 1939 do gminy Helenów przyłączono miejscowości Letnisko Młochówek, willa Zarybie i osada Borowina z gromady Żółwin w gminie Młochów w tymże powiecie, tworząc z tych miejscowości nową gromadę Letnisko Młochówek w granicach gminy Helenów. Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną. 12 marca 1948 roku zmieniono nazwę powiatu błońskiego na grodziskomazowiecki. 1 lipca 1948 roku z części obszaru gminy Helenów (gromady Podkowa Leśna i Letnisko Młochówek) utworzono nową gminę Podkowa Leśna z siedzibą w Podkowie Leśnej. 1 lipca 1952 roku część obszaru gminy Helenów (gromada Sokołów) weszła w skład nowo utworzonej gminy Michałowice, natomiast do gminy Helenów (do gromady Komorów) przyłączono część obszaru zniesionej gminy Skorosze (część gromady Pęcice stanowiącą osiedle Chlebów); gmina Helenów składała się odtąd z 21 gromad: Biskupice, Czubin, Domaniew, Domaniewek, Falęcin, Gąsin, Granica, Grudów, Kanie, Komorów, Komorów-Wille, Koszajec, Kotowice, Krosna, Milęcin, Moszna, Nowa Wieś, Nowa Wieś parc., Otrębusy, Parzniew i Strzeniówka. Gminę zniesiono 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin: Gąsin i Nową Wieś-Parcelę włączono równocześnie do Pruszkowa a Grudów (bez majątku S.G.G.W.) do Milanówka. Jednostki nie przywrócono 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin, utworzono natomiast jej terytorialny odpowiednik, gminę Brwinów.

Brwinów – dawna gromada, czyli najmniejsza jednostka podziału terytorialnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach 1954–1972. Gromady, z gromadzkimi radami narodowymi (GRN) jako organami władzy najniższego stopnia na wsi, funkcjonowały od reformy reorganizującej administrację wiejską przeprowadzonej jesienią 1954 do momentu ich zniesienia z dniem 1 stycznia 1973, tym samym wypierając organizację gminną w latach 1954–1972. Gromadę Brwinów z siedzibą GRN w mieście Brwinowie (nie wchodzącym w jej skład) utworzono – jako jedną z 8759 gromad na obszarze Polski – w powiecie pruszkowskim w woj. warszawskim, na mocy uchwały nr VI/10/15/54 WRN w Warszawie z dnia 5 października 1954. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Biskupice, Czubin, Falęcin, Kotowice, Krosna i Milęcin oraz obszar majątku S.G.G.W. z dotychczasowej gromady Grudów ze zniesionej gminy Helenów, a także gospodarstwo o obszarze 4 ha (leżące po zachodniej stronie miasta Brwinowa a na północ od drogi wiodącej z Brwinowa do Kotowic) wyłączone z miasta Brwinów, w tymże powiecie. Dla gromady ustalono 17 członków gromadzkiej rady narodowej. 31 grudnia 1959 do gromady Brwinów przyłączono obszar zniesionej gromady Moszna w tymże powiecie (bez wsi Domaniew i Domaniewek). 31 grudnia 1961 z gromady Brwinów wyłączono część obszaru wsi Falęcin o nazwie Falęcin-Naddawki, włączając go do miasta Milanówek w tymże powiecie i województwie. 31 grudnia 1961 do gromady Brwinów włączono wsie Domaniew i Domaniewek II ze zniesionej gromady Ołtarzew w tymże powiecie. 1 stycznia 1969 do gromady Brwinów włączono część obszaru wsi Domaniewek (tzw. „Stachówka”) o powierzchni 10 ha z gromady Ożarów w tymże powiecie. Gromada przetrwała do końca 1972 roku, czyli do kolejnej reformy gminnej. 1 stycznia 1973 w powiecie pruszkowskim utworzono gminę Brwinów.

Bitwa pod Brwinowem – bitwa stoczona 12 września 1939 w czasie kampanii wrześniowej pomiędzy oddziałami 36 pułku piechoty Legii Akademickiej wchodzącej w skład 28 Dywizji Piechoty z Armii „Łódź” a 4 Dywizją Pancerną ze składu 10 Armii niemieckiej. Po ciężkich walkach trwających cały dzień, oddziały 36 pułku piechoty Legii Akademickiej zostały wycofane do Puszczy Kampinoskiej. W rezultacie bitwy marsz oddziałów niemieckich na Warszawę został spowolniony.

Brwinów (daw. gmina Helenów i gmina Letnisko-Brwinów) – gmina miejsko-wiejska w województwie mazowieckim, w powiecie pruszkowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie warszawskim. Siedziba gminy to Brwinów. Według danych z 31 grudnia 2012 gminę zamieszkiwało 23 241 osób.

Brwinów – przystanek kolejowy w Brwinowie, w województwie mazowieckim, w Polsce.

Kościół świętego Floriana w Brwinowie – rzymskokatolicki kościół parafialny należący do dekanatu brwinowskiego archidiecezji warszawskiej. Poprzednia świątynia była drewniana i została wzniesiona w 1760 roku, dzięki staraniom księdza Baltazara Antoniego Tarkowskiego. W połowie XIX wieku została przebudowana w stylu klasycystycznym. W 1937 roku budowla została rozebrana, ponieważ była już za mała dla potrzeb parafii. Budowę obecnego kościoła według projektu Mieczysława Wołkowińskiego rozpoczęto w 1927 roku. Inicjatorem budowy był ówczesny proboszcz parafii św. Floriana w Brwinowie, ksiądz Franciszek Kawiecki. W dniu 13 czerwca 1967 roku świątynia została konsekrowana przez księdza prymasa Stefana Wyszyńskiego. Kościół posiada wyposażenie, pochodzące z drewnianej świątyni. Składa się na nie: zespół pięciu ołtarzy, barokowa nastawa chrzcielnicy oraz rokokowa ambona pochodzące z 2 połowy XVIII stulecia. Poza tym świątynia posiada również dwa krucyfiksy, pochodzące z wcześniejszych budowli. Jeden o cechach stylu późnogotyckiego znajduje się w kruchcie, a drugi młodszy jest umieszczony na filarze międzynawowym.

Parafia św. Floriana w Brwinowie – rzymskokatolicka parafia należąca do dekanatu brwinowskiego, archidiecezji warszawskiej, metropolii warszawskiej Kościoła katolickiego, w Brwinowie, obsługiwana przez księży diecezjalnych.

Cmentarz rzymskokatolicki w Brwinowie lub cmentarz parafii rzymskokatolickiej w Brwinowie czy cmentarz w Brwinowie – cmentarz rzymskokatolicki położony na terenie miasta Brwinów w powiecie pruszkowskim, w woj. mazowieckim. Cmentarz znajduje się przy ul. Powstańców Warszawy 17 w Brwinowie.

Kaplica grobowa rodziny Marylskich – kaplica grobowa zbudowana prawdopodobnie na przełomie XVIII i XIX w., obecnie znajdująca się w Brwinowie.

Zespół pałacowy w Brwinowie – zespół pałacowy pochodzący z XX wieku, znajdujący się w Brwinowie przy ul. Pałacowej 1.

Dworek „Zagroda", również „Bartkiewiczówka” – zabytkowy dworek znajdujący się w Brwinowie, wybudowany w latach 1910–1911 przez Zygmunta Bartkiewicza. Od 1977 roku w budynku mieści się siedziba Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa. Po roku 2015 decyzją władz gminy Brwinów, przy współpracy z konserwatorem zabytków, obiekt został poddany odnowie. Aktualnie we dworku organizowane są różnego rodzaju uroczystości oraz spotkania o charakterze kulturalno-społecznym, pełni również funkcję niewielkiego muzeum przechowującego pamiątki po artyście.